काठमाडौं । कवि डाँडा साहित्य समाजले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै ‘कविडाँडा राष्ट्रिय आख्यान पुरस्कार २०८१’ का लागि छनोट भएका पाँच उत्कृष्ट आख्यान कृतिहरूको दोस्रो तथा अन्तिम सूची सार्वजनिक गरेको छ। समाजका अनुसार छुदेन काविमोको ‘उरमाल’, पंचम अधिकारीको ‘प्रवासीको देश हुन्न’श्रीधर खनालको ‘सावर्णि’, सरस्वती प्रतीक्षाको ‘स्व’र तिर्थ गुरुङको’ हिउँको गीत’ अन्तिम प्रतिस्पर्धामा परेका कृति हुन्। तीमध्ये एक कृतिलाई समकालीन नेपाली आख्यान साहित्यमा योगदान दिएको आधारमा एक लाख पच्चीस हजार रुपैयाँ राशिको प्रतिष्ठित “कविडाँडा राष्ट्रिय आख्यान पुरस्कार” प्रदान गरिनेछ।

‘उरमाल’ (उपन्यास) — छुदेन काविमो
‘उरमाल’ उपन्यास दार्जिलिङका चियाबारीहरूको पृष्ठभूमिमा रचिएको यथार्थवादी आख्यान हो। छुदेन काविमोले दार्जिलिङका जनजीवन, आदिवासी संस्कृति, श्रमिकहरूको सङ्घर्ष, अनि त्यो भूभागको ऐतिहासिक र राजनीतिक जटिलता नियाल्ने प्रयास गर्नुभएकाे छ । चियाबारीको संगैसंगै गाँसिएका पिँढीगत श्रम, माटोसँग जोडिएको पहिचानको पीडा, अनि प्रेम र प्रतिरोधको कथा उरमाल को मूल स्वर बनेको छ। भाषा, शैली र विम्बात्मक संरचनाका दृष्टिले यो उपन्यासले नेपाली आख्यानमा पृथक स्वर थपेको छ।

‘प्रवासीको देश हुन्न’ (कथा सङ्ग्रह) — पंचम अधिकारी
पंचम अधिकारीको ‘प्रवासीको देश हुन्न’ नेपाली जनताको रोजगारी र आप्रवासनको गहिरो मनोविज्ञान झल्काउने कथा सङ्ग्रह हो। विदेशमा पुगेका नेपालीहरूको अस्तित्व संघर्ष, सम्झनाको पीडा, भौगोलिक दूरीले सिर्जिएको भावनात्मक दरार, अनि घर फर्कन नसक्ने अवस्थाले जन्माएको संवेदनात्मक द्वन्द्व यस सङ्ग्रहका कथाहरूमा प्रमुख विषय बनेका छन्। प्रवासी जीवनको उज्यालोभन्दा धेरै छायाँ पाटो उजागर गर्ने यी कथाहरू आजको नेपाली समाजको यथार्थ दृष्टिविन्दु हुन्।

‘सावर्णि’ (उपन्यास) — श्रीधर खनाल
‘सावर्णि’ उपन्यास बहसको केन्द्रमा रहेको जात, वर्ण र पितृसत्ताको संरचना भित्रको विरोधाभासमाथिको सशक्त कथावाचन हो। लेखकले परम्परा र आधुनिकताको दोधारमा फसेका पात्रहरूलाई जीवन्त रूपमा चित्रण गरेका छन्। एक युवाको आत्मसङ्घर्ष, उसका पारिवारिक मूल्यसँगको टकराव र समाजका असमानतासँगको जुधाइ उपन्यासको मूल मेरुदण्ड हो। विचार र सन्देशका तहहरू गहिरो छन्, जसले पाठकलाई सोच्न बाध्य पार्छ।

‘स्व’ (उपन्यास) — सरस्वती प्रतीक्षा
सरस्वती प्रतीक्षाको ‘स्व’ एउटा स्त्रीको आत्मान्वेषण यात्रा हो। उपन्यासले व्यक्तिको निजी अस्तित्व, स्वत्व र आत्मनिर्णयको अधिकारमाथि बहस गर्छ। यो एउटा महिलाको दृष्टिकोणबाट लेखिएको कथा हो, जसले पारिवारिक, सामाजिक र राजनीतिक संरचनाले बनाएको पर्खालहरू भत्काउँदै अघि बढ्ने प्रयत्न गर्छ। भाषिक सौन्दर्य र संवेदनशील दृष्टिकोणले यो उपन्यास समकालीन नारीवादी लेखनमा महत्त्वपूर्ण योगदान मानिएको छ।

‘हिउँको गीत’ (उपन्यास) — तिर्थ गुरुङ
‘हिउँको गीत’ उपन्यास हिमाली क्षेत्रको जीवनशैली, संस्कृति र त्यस भित्रको सामाजिक गतिशीलता झल्काउने आख्यान हो। तिर्थ गुरुङले हिमाली जनजीवनको सौन्दर्य मात्र होइन, त्यहाँ विद्यमान विसङ्गतिहरूलाई पनि कलात्मक ढंगले उजागर गरेका छन्। कथाको हिउँ, गीत, मौनता र सङ्घर्षले पाठकलाई मनोभावनात्मक रूपमा छोएर जान्छ। भाषामा कवितात्मकता र कथामा गहिरो सामाजिक सन्देश छ, जसले यो कृतिलाई अन्तिम सूचीमा पुर्‍याएको हो।

यी पाँच कृतिमध्ये कुनै एकले २०८१ सालको ‘कविडाँडा राष्ट्रिय आख्यान पुरस्कार’ जित्नेछ। विजेता कृति आगामी कार्यक्रममार्फत सार्वजनिक घोषणा गरिने कविडाँडा साहित्य समाजले जनाएको छ।