प्रिय ओशो,

हिजो राती म “मिर्दादको पुस्तक” पढ्दै थिएँ । यो यति सुन्दर र बलियो थियो कि म एक घण्टाको लागि पढ्न भनेर बसेको थिएँ तर यसलाई रोक्न सकिनँ । त्यसपछि अचानक मैले महसुस गरें कि मेरो सास परिवर्तन भएको छ, र मैले आफूलाई रोएको भेट्टाएँ, र मलाई थाहा छैन कि यो उदासी, निराशा, आनन्द, वा एकै समयमा तीनवटै घटना घटित भएको थियो ।

मैले शब्दहरू फेरि दोहोर्याएर पढ्ने कोसिस गरें, तर मैले तिनीहरूलाई हेर्दा मेरो दिमागले तिनीहरूलाई वास्तवमै बुझेन भनेर मैले अनुभव गरें । मनले नबुझ्ने शब्दले यति गहिरो तथ्य छुन कसरी सम्भव छ ?

ओशोको जवाफ

संसारमा लाखौं पुस्तकहरू छन्, तर मिर्दादको पुस्तक अस्तित्वमा रहेको कुनै पनि पुस्तकभन्दा धेरै माथि छ ।

यो दुर्भाग्यपूर्ण छ कि यो धार्मिक शास्त्र नभएको कारणले गर्दा धेरै कम मानिसहरू मिर्दादको पुस्तकसँग परिचित छन् । यो एक दृष्टान्त हो, तर यसले समुद्री सत्य समावेश गर्दछ ।

यो एउटा सानो पुस्तक हो, तर यो पुस्तकलाई जन्म दिने मानिस… र मेरो कुरालाई ध्यान दिनुहोस्, म “यो पुस्तक लेख्ने मान्छे” भनेको होइन । यो पुस्तक कसैले लेखेको छैन । मैले यो किताबलाई जन्म दिने मान्छे भनिरहेको छु – ऊ अपरिचित थियो, कोही थिएन । र किनभने उनी उपन्यासकार थिएनन्, उनले फेरि कहिल्यै लेखेनन्, त्यो एउटै पुस्तकमा उनको सम्पूर्ण अनुभव समावेश छ ।

ती व्यक्तिको नाम मिखाइल नाइमी थियो ।

यो एक असाधारण पुस्तक हो कि तपाईं यसलाई पढ्न सक्नुहुन्छ र यसलाई पूर्ण रूपमा मिस गर्न सक्नुहुन्छ, किनभने पुस्तकको अर्थ पुस्तकको शब्दहरूमा छैन । पुस्तकको अर्थ शब्दहरू बीच, रेखाहरू बीच, खाडलहरू बीच र मौनता बीच साथसाथै दौडिरहेको छ ।

यदि तपाईं ध्यानको अवस्थामा हुनुहुन्छ भने, यदि तपाईं केवल एक कथा पढ्दै हुनुहुन्छ तर तपाईं एक महान मानवको सम्पूर्ण धार्मिक अनुभवको सामना गर्दै हुनुहुन्छ । यसलाई अघोषित गर्दै हुनुहुन्छ । यस पुस्तकलाई बौद्धिक रूपमा नबुझ्ने तर यस पुस्तकका ती शब्दहरूले सिर्जना गर्ने मौनता, ती शब्दहरूले सिर्जना गर्ने संगीत । ती शब्दहरूले तपाईंको दिमागलाई यसरी असर गर्छ कि ती शब्दका संगीत सीधै तपाईंको हृदयमा प्रवेश गर्छ । र यो मनले पढ्ने किताब हो, दिमागले होइन । यो बुझ्न नसकिने तर अनुभव गर्ने किताब हो ।

लेख्न नसकिने कुरालाई अभिव्यक्त गर्नका लागि लाखौं मानिसहरूले पुस्तकहरू लेख्ने प्रयास गरेका छन्, तर तिनीहरू पूर्ण रूपमा असफल भएका छन् । मलाई एउटा मात्र किताब थाहा छ, द बुक अफ मिर्दाद, जुन कहिल्यै असफल भएको छैन । र यदि तपाईं यसको सारमा पुग्न सक्नुहुन्न भने, यो तपाईंको असफलता हुनेछ, उहाँको होइन ।

उहाँले शब्द, दृष्टान्त र परिस्थितिहरूको एक उत्तम उपकरण सिर्जना गर्नुभएको छ । यदि तपाईंले यसलाई पढ्न अनुमति दिनुभयो भने पुस्तक जीवित हुन्छ र तपाईंको अस्तित्वमा केही हुन थाल्छ । स्वाभाविक रूपमा तपाईं यस्तो अवस्थामा कहिल्यै आउनु भएको छैन, तपाईं यो के हो भनेर अलमल्लमा हुनुहुन्छ । यस पुस्तकमा उदासी, आनन्द र आँसुहरू छन्, तर ती आँसु या त दु:खका हुन सक्छन् वा ठूलो आनन्दका हुन सक्छन् ।

तपाईं यस्तो बिन्दुमा आउनुभएको छ जहाँ तपाईं पहिले कहिल्यै आउनुभएको थिएन, त्यसैले स्वाभाविक रूपमा तपाईंले यसलाई वर्गीकरण गर्न सक्नुहुन्न । तपाईं आफ्नो पुरानो अनुभव अनुसार यसमा बकवास तर्क लगाउन सक्नुहुन्न । तपाईं यस पुस्तकमा प्रवेस गर्नेबित्तिकै एउटा अज्ञात दुनियाँमा प्रवेश गर्नुहुन्छ, र यो पुस्तक यति अज्ञात छ कि तपाईंसँग यसलाई नाम दिनको लागि कुनै पनि शब्दावली छैन ।

केवल यस पुस्तकको बिन्दु हेर्नुहोस्, यो उदासी जस्तो देखिन सक्छ । किनकी तपाईको जीवनमा पहिलो पटक तपाईलाई थाहा हुनेछ कि तपाई अहिले सम्म जीवित हुनुहुन्थेन । तर अचानक आज जीवित हुनुभयो । यसले ठूलो दु:ख ल्याउँछ । तपाईं जीवित हुनुहुन्थ्यो, तर यो नयाँ अनुभव थाहा पाउँदा तपाईंको सम्पूर्ण जीवन यति सांसारिक र यति अर्थहीन हुन्छ कि यो जीवन भन्दा मृत्यु धेरै थियो भन्न उचित छ । अनि प्रश्न पनि उठ्छ कि, “किन पहिले यो ठाउँमा पुग्न सकिन ?” यो धेरै नजिक छ । तपाईको पुरानो दिमागको सिमाना भन्दा एक कदम मात्र । यसमा सबै ताराहरू सहित सम्पूर्ण आकाश उपलब्ध हुन्छ । तिमी यति सानो जेलमा थियौ र कसैले तिमीलाई कैद गरिरहेको थि

एन । तिमी आफै आफ्नो कैदी थियौ र कैद भएका थियौ । तिमी जेलर थियौ र जेलमा थियौ । स्वाभाविक रूपमा आफ्नो पुरानो अतीत हेर्दै कैद भएको कैदी ।

तर वर्तमानलाई हेर्दा, एक ठूलो आनन्द, एक शान्ति जुन समझबाट टाढा छ, एक मौन जो ध्वनिको विपरीत होइन, एक मौन जो ध्वनिको विपरीत होइन । ध्वनिको विपरीत होइन । कुनै यन्त्र बिनाको संगीत, शब्द बिनाको गीत, तपाइँले पहिलो पटक महसुस गर्न थाल्नुहुनेछ । “अहिलेसम्म त म टाउकोको भरमा बाँचिरहेको रहेछु, र यो क्षण मात्र मेरो हृदयको ढोका खुलेको छ।” भनी महसुस गर्नुहुने छ ।

एउटा पुरानो चिनियाँ कथा छ । कथाको कारणले एउटा उखान आएको छ, संगीतकार सिद्ध भएपछि उसले आफ्नो बाजा जलाउँछ, तिनीहरू बेकार मात्र होइनन्, तिनीहरू एक आपत्ति बन्छन् किनभने तिनीहरू केवल बेकारका स्वर सिर्जना गर्छन् । र जब धनुर्धारी सिद्ध गुरु बन्छ, उसले आफ्नो धनु र बाण छोड्छ र सबै कुरा बिर्सन्छ। यो एउटा अनौठो र प्रसिद्ध उखान हो । किनकी सामान्यतया हामी सोच्दछौं कि जब हामी सिद्ध हुन्छौं तब हाम्रा उपकरणहरूले पनि हामीसँग पूर्णता प्राप्त गर्नेछन, तिनीहरूको काम पनि सिद्ध हुनेछ ।

एक संगीतकार जब सिद्ध हुन्छ उसले आफ्नो बाजा बिर्सन्छ, बाजा बिर्सेपछिको मौनता नै उसको संगीत हो ।

मिर्दादको पुस्तक युगहरूमा सिर्जना गरिएको सबैभन्दा ठूलो उपकरणहरू मध्ये एक हो । यसलाई अरु किताब पढेजसरी नपढ्नुहोस् । यसलाई श्री भागवत गीता वा पवित्र बाइबल पढेजसरी नपढ्नुहोस्। यसलाई सुन्दर कविताको रूपमा पढ्नुहोस्, जसरी पुस्तकका पृष्ठहरूमा संगीत फैलिएका हुन्छन् । यसलाई ध्यानको माध्यमबाट सन्देशको रूपमा पढ्नुहोस् ।

शब्दहरू पाल्सी हुन् ।

शब्दकोशमा तिनीहरूको अर्थ नखोज्नुहोस् ।

यस पुस्तकको शब्दहरूको अर्थ हो जब तिनीहरूले तपाईंको हृदयमा केही प्रहार गर्छन् ।

त्यसैले त मिर्दाद पढेर, मलाई सास फेरेको महसुस भयो । यसलाई धेरै ध्यानपूर्वक बुझ्नु पर्छ । तपाईंको सास तपाईंको प्रत्येक भावनासँग परिवर्तन हुन्छ । जब तपाईं रिसाउनुहुन्छ, त्यो बेला तपाईं आफैलाई हेर्नुहोस । त्यो समय तपाईंको सास लयविहीन र अराजक हुनेछ। जब तपाईं प्रेममा हुनुहुन्छ, त्यो समय तपाईं आफ्नो प्रियको हात समातेर बस्दा तपाईंको सास भिन्नै किसिमको हुनेछ । शान्त, मौन, सांगीतिक, सामंजस्यपूर्ण । यी त केवल सामान्य कुराहरू हुन्, मैले बुझ्नको लागि उदाहरण मात्र दिएको हुँ ।

गुरुसँग बस्दा सास यति मिल्छ कि कहिलेकाहीँ सास रोकियो जस्तो लाग्छ । जब अचानक तपाईं सचेत हुनुहुनेछ, “के मेरो सास रोकिएको छ ?” किनकी यो क्षेण यति मौन हुनेछ कि तपाईले यसको गति महसुस गर्न सक्नुहुन्न ।

मिर्दाद पढ्दै गर्दा यस्तो भयो, कि तपाईंले आफ्नो सास फेर्न परिवर्तन भएको महसुस गर्नुभयो । यो बडो सुन्दर क्षेण हो । र तपाईंको सास फेर्न परिवर्तन भएको कारणले गर्दा तपाईं अनिर्णयको बिन्दुमा आउनुभयो। तपाईं दुखी वा मौन, आनन्दित वा उत्साहित, तपाईंले निर्णय गर्न सक्नुभएन, किनभने त्यो क्षेण एकदम नयाँ थियो र तपाईंसँग यसलाई राख्नको लागि कुनै ठाउँ थिएन ।

तर म तिमीलाई भन्नेछु, तिमी दुखी थियौ, दुखी थियौ किनकी तिमीले आफ्नो सम्पूर्ण जीवन खेर फाल्यौ । र यो ठाउँ एकदमै नजिक थियो । जहाँ तिमी पुग्न सक्थ्यौ र त्यो तिमीलाई उपलब्ध हुन गइरहेको थियो । तर तिमी दु:खी थियौ, जसरी भिखारी दुखी हुनेछन् जसले आफू सम्राट हो भनी थाहा पाएर केही गल्ती भएको छ, भिखारी सिंहासनमा बसेका छन् र सम्राट सडकमा भिख मागिरहेका छन् ।

मिर्दादको पुस्तक मानव चेतनाको भित्री कार्यहरू जान्ने व्यक्तिद्वारा सिर्जना गरिएको हो । उनी लेखक थिएनन्, त्यसैले उनलाई नोबेल पुरस्कार दिन कसैले चिन्ता गरेनन् । उहाँ यस शताब्दीमा जीवित हुनुहुन्थ्यो, उहाँ हाम्रो समकालीन हुनुहुन्थ्यो । उहाँको पुस्तक धेरै भाषाहरूमा अनुवाद गरिएको छैन किनभने यो पुस्तक अद्वितीय छ यो पुस्तक होइन, यो एक उपकरण हो । र यो पढ्नको लागि होइन, यो तपाइँको वरिपरि एक निश्चित वातावरण बनाउनको लागी हो ।

यस कुराले तपाईं धेरै अलमलमा पर्नुभयो, विगतका कारण दुःख थियो । वर्तमानको कारण मौनता थियो । र मौनताले सधैं आनन्दका फूलहरू ल्याउँछ ।

तपाईले सोच्नुभयो कि शब्दहरूमा केही हुनुपर्छ, त्यसैले तपाईले ती शब्दहरू फेरि पढ्नुभयो । तर तपाईंले फेला पार्न सक्नुभएन, ती शब्दहरूमा केही थिएन, ती सामान्य शब्दहरू थिए । यो अनुभव कहाँबाट भइरहेको थियो ?

तपाईं बाटोमा हुनुहुन्छ किनभने यो भइरहेको थियो ।

तपाईं एक रहस्यमय स्कुलको एउटा भाग हुनुहुन्छ ।

तिमी साधक हौ ।

बाटोमा नभएको भए यस्तो हुने थिएन । यो तपाईलाई भयो किनभने तपाई यो घटनाको लागि तयार हुनुभएको थियो, र द बुक अफ मिर्दादले पहिले नै के हुन गइरहेको थियो भनेर मात्र ट्रिगर गर्यो । यो मिर्दादको पुस्तक बिना पनि हुन्थ्यो, सायद केही समय पछि।

बाटोमा हिँड्ने मान्छे जिन्दगीमा भेट्टाउन सकिन्छ । संगीत सुन्दा कहिलेकाहीँ यस्तो पनि हुन्छ । संगीतकार एक साधारण मान्छे हुन सक्छ, उसलाई मौनता र आनन्दको बारेमा केही थाहा नहुन सक्छ, तर उसको संगीतले तपाईमा केही ट्रिगर गर्न सक्छ । सूर्यास्त देखेर ट्रिगर हुन सक्छ, तर सूर्यास्त के हो तिमीलाई थाहा छैन । गुलाबको अत्तरद्वारा पनि ट्रिगर हुन सक्छ ।

तर एउटा कुरा याद गर्नुहोस्, मिर्दादको पुस्तकले तपाईंलाई आफैंमा नयाँ ठाउँमा पुग्न मद्दत गरेको कारणले, अरूलाई यसलाई पढ्न नभन्नुहोस् । किनकी उनीहरूले यसलाई साधारण सुन्दर कथा पाउनेछन् । तिनीहरूले तपाईंको जडानलाई नष्ट गर्न सक्छन् जुन अनजानमा सिर्जना गरिएको छ । एउटा कुरा, अरूलाई यो पुस्तक पढ्न कर नगर्नुहोस्, “मिर्दादको पुस्तक तपाईं पढ्नुहोस्, यसले यस्तो सुन्दर अनुभवहरू ल्याउँछ ।” तर यसले बुज्रुकहरूमाझ केही अनुभव ल्याउन सक्दैन ।

र म तपाईंलाई भन्छु द बुक अफ मिर्दादले तपाईलाई धेरै धक्का दिनेछ । ती सबै धक्काहरू ग्रहण गर्नको लागि तयारी अवस्थामा रहनुहोस् जहाँ त्यो धक्का ग्रहण गर्न सम्भव छ । तर कुनै अपेक्षा बिना । केवल रमाइलो गर्न । एक सुन्दर नृत्य, सुन्दर संगीत, एक सुन्दर चित्र, केवल समुद्रको छेउमा बसेर छालहरूको संगीत, वा चन्द्रमा हेर्दै आनन्द लिन । यसले तपाईंलाई केही मद्दत गर्न सक्छ, तर आशा नगर्नुहोस् ।

यदि तपाईले आशा गर्नुहुन्न भने मिर्दादको पुस्तक ठूलो मद्दत हुन सक्छ । यो हजारौं पटक पढ्न लायकको पुस्तक हो । तपाईंले एक पठनमा यसको समुद्री अर्थ बुझ्न सक्नुहुन्न, किनकि प्रत्येक पृष्ठमा, प्रत्येक पालो, प्रत्येक अध्याय, प्रत्येक लाइनमा, त्यहाँ सम्भावना छ । किनभने यो लेख्ने व्यक्तिले …. !

म त्यो मान्छे बुझ्छु । उहाँ यस शताब्दीका महान् व्यक्तिहरूमध्ये एक हुनुहुन्थ्यो । उहाँ संसारको लागि अज्ञात रहनुभयो, तर केवल यो एक पुस्तकले उहाँलाई यो शताब्दीको मात्र होइन तर सबै शताब्दीको सबैभन्दा महान लेखक बनाउँछ ।

मिर्दादको पुस्तक हरेक घरमा हुनु आवश्यक छ, यो धेरै बहुमूल्य छ ।

 (साधकको प्रश्नमा ओशोको जवाफ,ओशोको वेवसाइटबाट समावेश गरिएको)