२०७७ सालमा, साहित्यपोस्टको संयोजन तथा क्रान्तिकारी नेतृ योगमायाका अध्येता उत्तमप्रसाद पन्तको सौजन्यमा स्थापित “साहित्यपोस्ट उत्तम कृति पुरस्कार– २०७८”का लागि ११ पुस्तकहरूको छनौट भइसइसकेको छ । यसै सन्दर्भमा सर्वोत्कृष्ट एक कृतिको घोषणा गर्नुअघि उत्कृष्ट एघार कृतिका स्रष्टाहरूसँग पुरस्कारकै पेरिफेरिमा रहेर संवाद गरिएको छ । यस संवादको मुख्य उदेश्य भनेको “साहित्यपोस्ट उत्तम कृति पुरस्कार”लाई लिएर उहाँहरूको विचार जान्नु र कृतिको बारेमा पाठकलाई लेखकबाटै थाहा दिनु हो ।
यहाँ उत्कृष्ट एघारमा छनोट भएको कथासङ्ग्रह ‘ताल्चा‘का स्रष्टा दिलिप बान्तावासँगको संवाद प्रस्तुत गरिएको छ ।
तपाईँको पहिलो कृति “साहित्यपोस्ट उत्तम कृति पुरस्कार”का लागि उत्कृष्ट पुस्तकको सूचीमा पर्न सफल पर्यो । कस्तो अनुभूति गरिरहनुभएको छ ?
निश्चय नै, लेखनमा भर्खर कोसिस गरिरहेकाहरूका लागि यो अत्यन्तै सुखद् कुरा हो । यति सुन्दर सुरुवातका लागि साहित्यपोस्टलाई धेरै धेरै धन्यवाद । मैले जुन विषय आम पाठकलाई सुनाउन चाहेको थिएँ, ती विषयहरू पनि सुनाउन योग्य रहेछन्, पाठकका लागि रुचिकर नै रहेछ्न् भन्ने लागेको छ । यो नोमिनेशनले लेखनमा अझ जिम्मेवार बन्न झक्झक्याएको महसुस गरेको छु ।
“साहित्यपोस्ट उत्तम कृति पुरस्कार”का लागि ११ कृति छनोट भएका छन् । अर्थात् तपाईँका प्रतिस्पर्धीका रुपमा बलिया कृतिहरु छन् । तपाईँले पुरस्कार जित्नु वा नजित्नुले तपाईँको साहित्यिक यात्रामा के अर्थ राख्छ ?
पुरस्कार एउटा साधन हो । प्राप्त भयो भने त्यसले अलिकति ऊर्जा अवश्य थप्छ नै । उत्कृष्ट ११ भित्र पर्नु पनि मेरो लागि पुरस्कार नै हो । लेखनमा अत्यन्तै खारिएका लेखकहरूको लहरमा उभिनु त्यो कुनै पुरस्कारभन्दा कम होइन मेरो लागि । पुरस्कारलाई भौतिक वस्तुमा मात्रै मापन गरिनुहुन्न भन्ने लाग्दछ । यसले मलाई एउटा आत्मविश्वास भने बढाइदिएको छ । म जुन विषय लेख्ने प्रयास गरिरहेको छु, त्यो विषय लेखिनुपर्छ भन्ने पाठकहरू पनि धेरै हुनुहुँदो रहेछ, त्यसैले अझ मेहनत गरेर लेखिरहनुपर्छ भन्ने महसुस गरेको छु ।
“ताल्चा”का सङ्ग्रहित कथाहरुले के कस्ता विषयवस्तुहरु समेटिएका छन् ?
ताल्चाभित्रका कथाहरू मुख्यतः पूर्वी नेपालको किराँत बस्ती र त्यहाँका आम मान्छेहरूको जिन्दगीका भोगाइ र व्यथाहरू हुन् । उनीहरूले विद्रोह गरेका छैनन्, ठुला ठुला परिवर्तनका नारा र जुलुस उठाएका छैनन् । आफ्नै लयमा आफ्नो जिन्दगी घिसारिरहेका छन् । तर त्यहाँ राज्यको उपस्थिति कुन स्तरमा छ ? राज्यले आफ्नो दायित्व बहन गरेको छ कि छैन ? भन्ने कुराहरूलाई उठाउन खोजिएका कथाहरू छन् । त्यहाँका अलिखित तर गर्विलो इतिहासका खण्डहरू जो कहिल्यै लेखिदैनन्, ती खण्डहरूको उठान गर्ने कोसिस पनि गरिएको छ । साथै हाम्रो पुस्ताले झेलेको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कालखण्ड – माओवादी विद्रोह, आफ्नै सुखदुःख गरिखानेहरूका लागि कस्तो भएर गाउँ पुग्यो र त्यहाँका आम मान्छेले त्यसलाई कसरी झेले भन्ने विषय पनि समेट्न खोजिएको छ । समग्रमा मुलधार भनिने लेखनको ध्यान खासै पुग्न नसकेको सुदुर बस्तीका मान्छेहरूको आम जिन्दगी बोल्ने कोसिस गरेको छ यो सङ्ग्रहले।
आफू वैदेशकि रोजगारीमा हुनुहुन्छ । कथाले वैदेशिक रोजगारका सुखदुखलाई पनि सम्बोधन गरेका होलान् नि ?
हजुर, खासै धेरै कुरा त छैनन् त्यस्तो । केही प्रसंगहरू छन् जहाँ वैदेशिक रोजगारीमा जानुपर्ने बाध्यता, त्यो बाध्यतासँगै मानवीय सम्बन्धहरूमा उत्पन्न हुने दरारहरूका कुराहरु समेट्ने कोसिस गरिएको छ।
“ताल्चा”ले पुरस्कार पायो भने आर्थिक राशिले के गर्नु हुन्छ ?
म खासै पूर्वयोजना नबनाउने मान्छे। अहिलेसम्म त त्यस्तो केही सोँचिहालेको थिएन । तर यो प्रश्नपछि भने सम्झेँ, लेखन र पठनमा रुचि भएकोले सायद भविष्यमा प्रकाशन गर्ने अर्को कुनै कृतिको तयारीका लागि प्रयोग गरुँला कि !
अन्त्यमा, भविष्यको साहित्यिक यात्राका योजनाहरू के के छन् ?
म काकताली पर्दा मात्रै लेख्ने मान्छे हुँ । कुनै पनि लेखनलाई “अब लेख्नुपर्छ” भन्ने सोचेर लेख्न सक्दिनँ । यतिकै मनमा कुरा खेलाउँदै लेख्न थाल्छु र लेखिरहन्छु । त्यस कारण यही नै लेख्छु भन्ने कुनै योजना छैन । तर लेखिरहन मन पर्छ । लेखिरहँदा केही प्रकाशनयोग्य लाग्ने चिज लेखिहालेँ भने बाहिर आउला ।
यसलाई जीवित राख्नकोलागि तपाइँको
आर्थिक सहयोग महत्वपूर्ण हुन्छ ।