काेरोना कहरपछि पुनः नेपाली पुस्तक बजार जाग्दो छ । यस समय पुराना कृतिहरूकाे नयाँ संस्मरण प्रकाशनमा ल्याउने कार्य पनि बढिरहेकाे छ । विषम परिस्थतिका बाबजुद पनि केन्द्र तथा माेफसलबाट दैनिकजसाे कृतिहरू विमोचित भइरहेका छन् । केहीले पाठकको साथ पाइरहेको अवस्था छ भने केही केन्द्रबाट प्रकाशनमा आए तापनि माेफसलमा परेका छन् ।

हामी यस स्तम्भअन्तर्गत नयाँ तथा पुराना कृतिहरुलाई समेट्दै कृति तथा स्रष्टालाई साहित्यका पाठकसम्म पुर्याउने हाम्रो उदेश्य हो । अगामी दिनमा पाठक तथा स्रष्टाहरुको सहयोगले यस स्तम्भलाई थप सशक्त रुपमा अगाडि बढाउन सकिने विश्वास लिएका छौँ ।

यसैक्रममा साताका पुस्तकमा योपटक छ पुस्तक । ‘फ्लान्डर्स फिल्डमा तमोरका सुसेली’देखि ‘सुगन्धपुर’सम्म ; पुस्तककाे छाेटाे परिचयसहित ।

१. टुप्लुक्क टोकियो – गोविन्द गिरी प्रेरणा

साहित्यकार गोविन्द गिरी प्रेरणाको नवीनतम् यात्रा संस्मरण विधाको कृति हो, “टुप्लुक्क टोकियो” । कृतिमा प्रेरणाले आफ्नो आठ दिने भ्रमणको संस्मरणलाई इमान्दर ढङ्गले प्रस्तुत गरेका छन् ।

पुस्तकको लेखन सुरुदेखि नै रोचक शैलीमा अगाडि बढेको छ । अन्त्यसम्मै यो रोचकता यथावत् कायम छ । पुस्तकको भूमिकामा साहित्यकार जयदेव गौतम लेख्छन्, “पाठक निरन्तर यो लेखनशैलीबाट आकृष्ट एवम् प्रभावित भइरहन्छ । लेखकसँगै पाठक पनि जापानका विभिन्न ठाउँ पुगिरहेको अनुभव गर्न पुग्दछ ।”

“दर्जनौँ पुस्तकका लेखक गोविन्द गिरी प्रेरणा मात्र हैन, हामीमध्ये धेरै, धेरै ठाउँमा टुप्लुक्क पुग्छौँ । चुपचाप फर्कन्छौँ ।”, पुस्तकमा साहित्यकार विधान आचार्य लेख्नछन्, “आँखामा कैद गर्छौँ, भेटमा गफ गर्छौँ । सकियो । प्रेरणा आफू लेख्छन् । अरुलाई पनि लेख्न प्रेरित गर्छन् । इमानदार लेखक लुकाउँदैन । गोविन्द इमानदार छन् । नाङ्गै भएर नुहाएको पनि सुन्दर शब्दमा भनी दिन्छन् ।”

पुस्तकलाई बीएन पुस्तक संसारले प्रकाशनमा ल्याएको हो । १ सय २० पृष्ठमा फैलिएको पुस्तकको मूल्य २ सय ५० रुपियाँ रहेको छ ।

२. फ्लान्डर्स फिल्डमा तमोरका सुसेली – जानु काम्बाङ लिम्बु

नियात्रा विधानको “फ्लान्डर्स फिल्डमा तमोरका सुसेली” जानु काम्बाङ लिम्बुको नवीनतम् कृति हो । लामो समयबाट बेलायत बस्दै आएकी जानु नेपाली साहित्यको क्षेत्रमा कविता, गीत र आख्यानमा सराबरी कलम चलाउँछिन् । यो उनको पहिलो नियात्रा कृति हो । जानु जन्मे-उर्केको ठाउँ समृद्ध लिम्बु भाषाको सभ्याता बोकेको पूर्वी ताप्लेजुङ तमोरखोला हो । तमोरबाट अध्ययनका क्रममा धरान झर्दै उनी बेलायत पुगेकी हुन् । थातथालोसँग जोडिएको अतीत र डायोस्पोराको मार्मिक अनुभूति नै जानुको लेखकीय मनोविज्ञान हो ।

“कतै ढाँटेको छैन, कतै लुकाएको, सपारेको छैन । न आडम्बर छ न अहङ्कार, जे भोगियो त्यही छ ।” पुस्तकको भूमिकामा प्रा.डा. गोविन्दराज भट्टराई लेख्छन्, “घरदेखि एक भारी कोदो बोकेर गोलामा पुर्याई १२ पाथी आलु साटेर ६ दिनमा घर पुग्ने चेलीको ढाकर तोक्मा सम्झिन्छु, तिनै जानु आज संसारको एक लोभनीय सभ्यतामा पुगेर जीवन सङ्घर्ष गर्दैछिन् । यो दुःखको वा सुखको कुरो होइन, गरिबको पनि होइन । हाम्रा मामाहरु चामल बेच्न जाने, ढाकर-तोक्माले थामेर नून-तेल ओसार्ने ठाउँ त्यही गोला थियो ।”

पुस्तकलाई इन्डिको इन्कले प्रकाशनमा ल्याएको हो । २ सय २२ पृष्ठमा फैलिएको कृतिको मूल्य ३ सय ४९ रुपियाँ रहेको छ ।

३. यादहरुको सङ्ग्रहालय – केवल बिनाबी

कवि केवल बिनाबीको कवितासङ्ग्रह हो, “यादहरुको सङ्ग्रहालय” । कृतिमा “फेरि एक आँधी”, “छोइडुम”, “अन्तिम रात”, “तिमी भेरी हुँदै आउनू”, “भण्डाको खेती”, “कन्यादान”लगायत ४७ थान कविताहरु सङ्ग्रहित छन् ।

“अनुभूति र सहानुभूतिले फिक्सनाइज्ड गरेका तयारी वस्तुहरुको हामी कति जना उपभोक्ता छौँ । तर ऊ उपभोक्ता होइन, स्वयम् भोक्ता हो । ऊ फिक्सन हैन आफैँमा फ्याक्ट हो । भोक्ता र उपभोक्ताबीच आकाश जमिनको फासला छ ।” पुस्तकको भूमिकामा कवि भूपाल राई लेख्छन्, “तहगत समाजले निमार्ण गरेको कथित तल्लो तहको आफैँ भोक्ता भएर जसरी उसले फ्याक्ट लेखिरहेछ त्यो अरु धेरैका लागि सहानुभूतिको विषयमात्र हो । स्व-अनुभूतिको स्वाद कस्तो हुन्छ, त्यो उपभोक्ताहरुलाई होइन, उसलाई मात्र थाहा छ । त्यसैले तहग्रस्त समाज र संरचनाको स्व-कविता ऊबाट मात्रै सम्भव छ । यस दृष्टिबाट हेर्ने हो भने यादहरुको सङ्ग्रहालय त्यो कित्ताको पहिलो कवितासङ्ग्रह हो । र, केवल बिनाबी पहिलो कवि हो ।”

पुस्तकलाई फिनिक्स बुक्सले प्रकाशनमा ल्याएको हो । हार्ड कभरमा प्रकाशित १ सय ३० पृष्ठमा फैलिएको पुस्तकको मूल्य ३ सय रुपियाँ रहेको छ ।

४. नेपालका आधुनिक मुद्राहरु – एक समीक्षा

नेपाल राष्ट्र बैङ्कमा कार्यरत् श्याम खतिवडा “नेपालमा आधुनिक मुद्राहरुः एक समीक्ष” खोज-अनुसन्धान विधाको नवीनतम पुस्तक हो । डिजिटल प्रविधिको युगमा देशमा विभिन्न चरणमा कस्ता कस्ता मुद्राहरु प्रचलनमा आएका रहेछन् भन्ने कुरा बुझ्नका लागि यो एक गतिलो दस्तावेज बनेको छ । मुद्रा संकलकको छवी बनाएका खतिवडाले मुद्रा सङ्कलनका बेला गरेको अध्ययन-अनुसन्धान र प्राप्त अनुभवलाई लिपिबद्ध गर्दै ऐतिहासिक अभिलेखको गतिलो दस्तावेज तयार गरेका छन् ।

“विभिन्न राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय उत्सव वा खास अवसरमा कस्ता कस्ता विशेष मुद्राहहरु छापिएछन् भनेर जानकारी लिनदेखि मुद्राको आकार र छपाइमा आएको परिवर्तनसमेतको जानकारी यो पुस्तकबाट हुनेछ ।”, पुस्तकको शुभकामना मन्तव्यमा पूर्व अर्थमन्त्री तथा गभर्नर डा. युवराज खतिवडा लेख्छन्, “यसले नेपालबारे केही जान्न उत्सुक व्यक्तिदेखि नेपाली मुद्राको संग्रहकर्ता र उपयोगकर्तासम्मलाई कुनै न कुनै सूचना तथा जानकारी सम्प्रेषण गर्ने छ भन्ने मेरो विश्वास छ ।”

त्यस्तै, शुभकामना मन्तव्यमा गर्भनर महाप्रसाद अधिकारी लेख्छन्, “नेपाली मुद्रको ऐतिहासिक विकासक्रमदेखि मुद्राका विभिन्न विशेषता, सुरक्ष व्यवस्था, जाली मुद्रा पहिचान गर्ने तरिकालगायत संस्मरणात्मक सिक्काहरुको निष्कासन प्रक्रिया समेतलाई समेटेर लेखकले आकर्षक ढङ्गले किताबमा प्रस्तुत गर्नुभएको छ । यसको लागि म लेखकलाई बधाई दिन चाहन्छु ।”

पुस्तकलाई श्रीमती भगवती खतिवडाले प्रकाशनमा ल्याएकी हुन् । “मल्टी-कलर”मा प्रकाशित २ सय ५५ पृष्ठमा फैलिएको पुस्तकको मूल्य १२ सय ५० रहेको छ ।

५. पोल्टाभित्र डिही – पेशलकुमार लुइटेल

पेशलकुमार लुइटेलको नवीनतम् छन्द कवितासङ्ग्रह हो, “पोल्टाभित्र डिही” । कानुन, शिक्षा, साहित्य र अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धका विद्यार्थी लुइटेल अधिवक्ता हुन् । शिक्षण पेसामा पनि उनको अनुभव लामो छ । यसर्थ, उनका छन्द कवितामा विषय विविधता र नवीनता रहेको छ ।

“… उनी सुललित भाव छन्दमा खेलाएर जीवन, समय र समयबोधका अन्तरबाछिटाले रुझ्दै र भिज्दै कविताशक्तिको अन्तर मूलतिर फर्केका छन् ।”, पुस्तकका बारेमा कवि नवराज लम्साल लेख्छन्, “यो सुखद यात्राको सुरुवात हो । तयारीका साथ यात्रा प्रारम्भ गर्नेले एकदिन कला र विचारको शिखर अवश्य चुम्नेछ । मेरो सम्पूणर् शुभकामना प्रिय पेशल !”

सङ्ग्रहमा “गुरु”, “खोज्दै छु राष्ट्रनायक”, “सगरमाथाको प्रतिबिम्ब”, “पानी”, “साहित्य”, “सुनकोसीको झल्को”लगायत ८५ थान कविताहरु सङ्ग्रहित छन् । कृतिलाई शिखा बुक्सले प्रकाशनमा ल्याएको हो । १ सय ४१ पृष्ठमा फैलिएको कृतिको मूल्य २ सय ७५ रुपिया रहेको छ ।

६. सुगन्धपुर – विश्व कुइकेल

“सुगन्धपुर” विश्व कुइकेलको नविनतम कथासङ्ग्रह हो । विश्व कुइकेल नेपाली साहित्यमा नयाँ नाम हो । नयाँ भएकै कारण उनले नयाँ बान्कीका कथाहरु बुनेका छन् । समाजका छटपटाहट लेखकले यथार्थ देखेका र भोगेका छन् । र, उनले यिनै समाजका छटपटाहटलाई नवीन शैलीमा कथाका रुपमा बुनेका छन् । यस्तै परिवेश र स्वरुपमा कृतिभित्र “थाहा”, “त्यो रात”, “काकाको रेडियो”, “थोपा”, “भुलिएकी दिदी”, “दोधार”, “पाटन चुल्हो”, “नाता”, “मेजर साब”, “थोप्पल खोला”, “विक्रम”, “रणधीर दाइ”, “रामसुमिरन”, “सेतो घोडा”, “कमरेड परशु”, “तिर्खा”, “सुगन्धपुर”, “डि कलिङ” र “अनि पर्दा खस्यो” गरी १९ वटा कथाहरु सङ्ग्रहित छन् ।

“सरकारी कर्मचारी हुनुको फाइदा, विभिन्न भूगोलको रस बस्यो । सुदूर पश्चिमको त रस यसरी बस्यो, आफूलाई आधाउधि उतैको महसुस गर्न थालियो ।”, पुस्तकमा लेखक कुइकेल लेख्छन्, “त्यसैले त मेरा धेरै पात्रहरु उतैको भाषा बोल्छन् । बेखुसी हुनुपर्दैन तपाईँले । बीच बीचमा म्याग्दी, बर्दिया, धादिङ र बाक्लै गरी काँठका मान्छेहरु पनि भेट्न आउँछन् । माफ पाऊँ । पूर्व र हिमालबाट कोही आउँदैनन् । यसपाली यस्तै भयो ।”

पुस्तकलाई फिनिक्स बुक्सले प्रकाशनमा ल्याएको हो । २ सय २५ पृष्ठमा फैलिएको पुस्तकको मूल्य ३ सय ५० रुपियाँ रहेको छ ।

७. छाइल – लोकराज भट्ट

लोकराज भट्टको पहिलो उपन्यास हो, “छाइल” । सुदूर पश्चिमेली भाषाको प्रयोग भरपूर रहेको यो उपन्यासमा भट्टको साहित्यप्रतिको झुकाव र लेखनको मिहिनेत प्रस्ट देखिन्छ । पुस्तकमा आभारका शब्दमा लेखक भट्टले लेखेका छन्, “जुन भाषा बोलेर म हुर्किएँ, जहाँको धुलो उडाएर बाल्यकाल बिताएँ, तिनै कला र संस्कृतिका पाटाहरु मनमा तरङ्गित भइरहन्थे । डेउडाका झङ्कारहरुसँगै म गुन्जिएको थिएँ । त्यही छाप मस्तिष्कमा प्रतिबिम्बित भइरहन्थ्यो । मलाई अब भौतारिनुपर्छ जस्तो लागेन । मेरै माटोको रङ कथामा पोत्न थालेँ ।”

डोटेली भाषामा “छाइल”को अर्थ छाया हुन्छ । उपन्यासका प्रत्येक पानामा डोटेली सभ्यताका छाया र प्रतिछाया सलबलाएका छन् । पुस्तकका बारेमा वरिष्ठ समालोचक राजकुमार बानियाँ लेख्छन्, “यसमा युवाको सपना र सङ्घर्षका साथै पिता र पुत्रको मित्रवत् सम्बन्धलाई उजिल्याएको छ । नयाँ, नौलो र नवीन परिवेशको कथा सुरुचिकर छ ।”

पुस्तकलाई बुक्स हिमालयले प्रकाशनमा ल्याएको हो । ३ सय ६ पृष्ठमा फैलिएको उपन्यासको मूल्य ४ सय ५० रुपियाँ रहेको छ ।