ऊ मञ्चमा उभियो र दर्शकलाई हेर्यो । अन्तिम वक्ताको रुपमा उभिएको ऊ निकै प्रफुल्ल देखिन्थ्यो ।

“लघुकथा भनेको लघुकथा हो ।” उसले प्रवचन सुरु गर्यो ।

“लघुकथा अर्थात् छोटो अर्थात् सानो अर्थात् मसिनो अर्थात् झिल्को अर्थात्  एउटा चट्याङ अर्थात् एउटा फ्ल्यास अर्थात् ….

उसको धारा प्रवाह प्रवचनले लघुकथाको परिभाषा, व्याख्या, विश्लेषण र मानौं नयाँ लघुकथाको अवधारणा उद्घोष उसको धारा प्रवाह प्रवचन ।

“लघुकथा यसरी लेख्न पर्छ , ऊ भन्दै थियो, लघुकथाको लम्बाई यस्तो हुनपर्छ” ऊ सिकाउँदै थियो । लघुकथा लघुकथा जस्तै हुनुपर्छ । लघुकथा लघुकथा जस्तो नभए लघुकथा हुँदैन । लघुकथाको आकार  प्रकार लघुकथाको स्वरुप  र संरचना यस्तो हुनुपर्छ, उस्तो हुनपर्छ ।” धारा प्रवाह उसको प्रवचन । दर्शक दीर्घाबाट आएको हाई उसले सुनेन । उद्घोषकले घडी हेर्यो, प्रवचन एकघण्टा भइसकेछ । उद्घोषकले चिट्कोटमा लेख्यो – भाषण लामो भयो कि ?

ऊ झन् गर्जियो -” लघुकथाको आकार लघु हुनुपर्छ ।

एउटा दर्शक चिच्यायो, तपाईको भाषण झै लामो होइन ।

क्षणभरमै दर्शक दीर्घामा हाँसोको फोहरा छुट्यो । ऊ भने अझ गम्भीर मुद्रामा भन्दै थियो – “लघुकथा ………”

 सबै धर्मावलम्बीहरू मिलेर बसेको एउटा गाउँ थियो । अचानक त्यहाँ भुकम्प गयो । ठाउँ ठाउँका घरहरू भत्किएर, थिचिएर केही मान्छेहरू पनि मरे । घर न भत्किएका र कोही न मरेका सबै छिमेकीहरू घटनास्थलमा पुगे । घर भत्किएका र मृतकका परिवारलाई सान्त्वना र समवेदना प्रकट गरे । भुकम्प र त्यसैले गरेको विनाश पत्रपत्रिका, रेडियो र टेलिभिजनका मुख्य समाचार बने । सबै धर्मावलम्बीहरू बस्ने गाउँ भएकोले विभिन्न धार्मिक सङ्घका पदाधिकारीहरू निरिक्षण गर्न आए ।

 –हिन्दुहरू आएर क्रिस्चियन धर्मावलम्बीहरूका धेरै क्षति भएको ठानी ‘दैव प्रकोपलाई कसले रोक्न सक्छ र’ भन्दै गए ।

 –मुुस्लिमहरू आएर हिन्दुहरू बढी मरेको ठानी ‘अल्लाहको इच्छा’ भन्दै फर्किए ।

 –इसाईहरू आएर बौद्धमार्गीहरूका धेरै घर भत्किएको ठानी प्रभुलाई सम्झिदै फर्किए ।

 –बुद्धिस्टहरू आएर मुस्लिमहरू बढी मरेछन् भनी बुद्धलाई प्रणाम गर्दै फर्किए ।

 त्यही भुकम्पले गर्दा तारमा करेन्ट लागेर मरेको एउटा कागको वरिपरि धेरै कागहरू भने एकत्रित भएर कराउँदै बसिरहेका थिए ।

‘हैन, के भाे, के साेंच्दैछाै ?निकै गम्भीर पाे छाै त ।”

प्रश्नले ऊ झस्कियाे । अग्लाे कद, लामालामा जुँगा, छरिताे शरीर भएको हेर्दै जाेशिलाे आकृति उसको सामु थियाे ।

सम्हालिंदै भन्याे – ‘हाेईन, केही हाेईन ।”

‘नढाँट, केही कुरा पक्कै खेलिरहेको छ तिम्रो दिमागमा, अनुहार त्यही भन्छ ।’

उसले भन्याे – ‘इतिहास सम्झनामा आयाे हजुर, पूर्खाकाे गाौरवगाथा सम्झनामा आयाे र त्यस समयमा याेगदान गर्नेहरु स्मरणमा आए ।”

‘ए, बिर्सेका त रहेनछाै । ‘

 ऊ पुनः झस्कियाे, ‘ यहाँलाई चिन्न सकिन नि?’ उसले विनम्र भई प्रश्न गर्‍यो ।

‘म ? मलाई तिमी चिन्दैनाै, अझ तिमीभन्दा पछिकाले त नाम नै सुनेका छैनन् हाेला ।”

 ‘हैन, परिचय पाउँ न हजुर, खुल्दुली भयाे ।”

‘सुन्छाै ? ल सुन, कतिपयले इतिहासलाई बङ्ग्याउने, बटार्ने प्रयत्न गरिरहेका छन्, तर नेपाल बनाउने, तिमीहरूलाई नेपाली भनाउने मै हुँ’ ।”

उसकाे मुखबाट अनायासै निस्कियाे –

‘ राष्ट्रिय एकता जिन्दावाद !’