बबिता !
अब जीवनको बाँकी यात्रा तिम्रो साथमा हुनेछ । थुप्रै मोडहरू छन् हिँड्न बाँकी । थुप्रै उकालोहरू छन् चढ्न बाँकी । थुप्रै ओरालोहरू छन् झर्न बाँकी ।
अँ, जीवनको बाँकी यात्रामा म थाक्दा तिमी मलाई उठाउनू, तिमी थाक्दा म तिमीलाई साहारा दिन्छु । बाचा भो ।
सोच्दै जाँदा कति अनौठो र अप्ठेरो लाग्छ जिन्दगी ।
केटा होस् चाहे केटी जीवन बिताउन आ–आफ्नो मन मिल्ने, दुःख–सुख बाँड्न सक्ने जीवन साथीको आवश्यकता दुवैलाई पर्दो रहेछ । तर पनि तिमी बेग्लै परिवार र वातावरणमा हुर्केकी, म बेग्लै । दुवैका रुचिहरू समान हुने हुन् कि होइनन् ? डर लाग्छ । त्यसैले होला एक–अर्काप्रतिको समझदारी र सम्झौतामा जीवन चल्छ भन्छन्, भन्नेहरू ।
हेर न ! हामी विवाह गर्छौँ, तिमी स्वयम्वर गछ्र्यौ, म सिन्दुर हाल्छु, एक–अर्काप्रति इमानदार रहने र सँगै मर्ने–बाँच्ने बाचा गर्छौँ, सँगै सुत्छौँ, सँगै खान्छौँ, झगडा गर्छौँ, फेरि मिल्छौँ तर पनि हामी एक–अर्काको अहम् (इगो)लाई कहिल्यै परास्त गर्न सक्तैनौँ । म जे गरे पनि तिमीभित्रको ‘आइमाई’लाई झुकाउन सक्तिनँ, न तिमी कसैगरी मभित्रको पुरुषलाई गलाउन सक्छ्यौ । तथापि परम्परा थेग्नुको निहुँमा हाम्रो जीवन चलिरहेकै हुन्छ । सायद यही हो सम्झौता भनेको, जसको जगमा हाम्रा सपनाहरू टिकेका हुन्छन् ।
हेर, यसो भन्दा तिमीले मलाई कठोर नठान्नू । म तिमीलाई माया गर्छु । तर, अरूको जस्तो होइन, मेरो मायाको सीमा हुन्छ । फेरि माया भन्ने कुरा होइन, अनुभव गर्ने कुरा हो जस्तो लाग्छ ।
साथीहरू मलाई म जटिल छु भन्छन् । म कुराहरू घुमाएर गर्छु अरे ! तर मलाई लाग्छ म जे बोल्छु, सत्य बोल्छु । कतिपय सत्य अप्रिय हुन्छ र बिझाउँछ होला । त्यसैले सुरुमा उनीहरू मसँग रिसाउँछन् । तर, जब कुरा बुझ्छन् अनि सब सामान्य हुन्छन् । कसैलाई केही भन्न मन लागेको छ भने त्यो कुरा मनमा लुकाएर राख्दिनँ, भनिहाल्छु । बरु गल्ती भनेको रहेँछु भने पछि माफी माग्छु । किनकि ‘मान्छेले गल्तीहरूबाट सिक्नुपर्छ,’ भन्ने सिद्धान्तलाई मैले आफ्नो आदर्श मानेको छु ।
ल त, आज यति नै । बाँकी कुराहरू पछि–पछि लेख्दै जाऔँला । पत्रोत्तरमा तिमी पनि आफ्ना रुचि, विचार र अनुभवहरू लेख ।
काठमाडौँ, १७ फागुन २०५१ ।
…
‘भाषाले मात्र पुग्ने भए
आँसु किन चाहिन्थ्यो ।
सूर्य नारायण पनि अस्ताउँछन्,
बत्ती चाहिन्छ ।
मानिसको जात –
हिँड्नुभन्दा अघि पुगिसक्छन्
लक्ष्य चाहिन्छ ।
यात्रु, म थाक्दा तिमी मलाई बोक,
तिमी थाक्दा,
म तिमीलाई बोक्छु –
हामी सँगसँगै हिँडौँ
यात्राका लागि साथ चाहिन्छ ।
सुखले मात्र पुग्ने भए
खुसी किन चाहिन्थ्यो ।
यो यस्तो महान् सृष्टिलाई
हेरेर मात्र पुग्ने भए
यसलाई महसुस किन गर्नुपर्दथ्यो
यसलाई हेर्ने दृष्टिले मात्रै पुग्ने भए
यसको प्रस्तुतिप्रति कृतज्ञता व्यक्त गर्न
प्रमाण किन चाहिन्थ्यो ।
मैले साँचो भनेको तिमीलाई
मलाई म मात्रले पुग्दैन
तिमी पनि चाहिन्छ ।
भाषाले मात्र पुग्ने भए
मुस्कान किन चाहिन्थ्यो ?
भाषाले मात्र पुग्ने भए
आँसु किन चाहिन्थ्यो ?’
बासु शशि पढ्दै यात्राको सन्दर्भ जोड्न मन लागेको छ ।
‘एक्लै हिँड्दा अगाडि पुगिन्छ !’
यसपटक काठमाडौँको यात्रामा मेरो एउटा सहयात्री (एउटै बसमा यात्रा गरेपछि, उनलाई सहयात्री नै भनुँ !) यसो भनिन् र चुप लागिन् ।
म भने गफको प्रसङ्गलाई बिर्सेर उनले यसो भन्नुको अर्थ र त्यसको गहिराइ बुझेर अवाक् बने ।
त्यसो त उनको तर्क शक्तिसँग म भित्रभित्रै पराजित भइसकेको थिएँ । तर पनि आफूलाई संयमित राख्दै भनेँ–
‘जीवनलाई बुझ्ने सबैका आ–आफ्ना दृष्टिकोण हुन्छन् । एकैजस्तो लागे पनि हिँड्ने बाटो फरक–फरक हुन्छ । सबैको विचार एउटै हुने हो भने लिलिपुटको जस्तो हाम्रो संसार पनि अनौठोको हुन्थ्यो होला !
बबिता, यतिखेर हामी काठमाडौँबाट दक्षिणकाली आइरहेका थियौँ । बाटोमा चालनाखेल आयो र उनी उत्रिन् । त्यसपछि मलाई एउटा रिक्तताको अनुभव भयो ।
सत्ते भन्छु, त्यतिखेर मैले तिमीलाई सम्झिएँ । तिमी मसँग भएकी भए अझ कति कुरा भन्थेँ हुँला !
हिजोसम्म जे भो भो । अब त हामी चाहे ढिलो पुगियोस्, एक्लै हिँड्ने कल्पना पनि गर्न सक्तैनौँ । तर, यसो भन्नुको अर्थ हाम्रो साथ एक–अर्काका लागि बोझिलो बन्नुहुँदैन । त्यो त यात्रालाई निरन्तरता दिने दरिलो विश्वास बन्नु पर्छ । कि कसो हजुर !
आज यति नै । पत्र लेख्न किन अप्ठेरो मानेकी ?
३ चैत २०५१, काठमाडौँ ।
…
बबौटी !आँसु पनि किन यस्तो मूल फुटेको पानी जस्तो ।
आफूलाई बिझाउने आफ्नै आँखाको नानी जस्तो ।
कहिलेकाहीँ म सोच्छु – म जुन बाटो हिँडिरहेको छु, के त्यो बाटो ठिक छ ? जबाफमा मनलाई सम्झाउँछु । अहिले त भर्खर हिँड्ने बारेमा सोच्दै छु । हिँड्न थालेकै छैन । त्यसैले के आफ्ना बारेमा यति चाँडै कुनै निष्कर्षमा पुग्नु ठिक हो ?
के म लाटो भएर समयको नाटक हेरिरहन सकुँला भन्ने तिमीलाई लाग्छ ? निश्चय पनि तिमी त्यसो चाँहदिनौ ।
लाग्छ, मैले यदि सोलुखुम्बु बस्दाका दिनहरूमा यसरी सोचेको भए यतिखेरसम्म कुनै परिणाम देखा परिसक्थ्यो होला । तर, यतिबेला समय बितिसकेको छ । हामी चाहेर पनि ती दिनहरूमा फर्किनँ सक्तैनौँँ ।
तिमी नयाँ होस् चाहे पुराना कुरा । कुरालाई सामान्य ढङ्गले लिन सक्तिनौ कहिलेकाहीँ । तर, जुनसुकै कुरालाई पनि सकारात्मक रूपमा लिन सकियो भने मन दुख्न पाउँदैन भन्ने कुरा हामीले भुल्नुहुन्न ।
समयसँगै दौडिने मेरो प्रश्नको जबाफ यिनै कुराहरूभित्र छ । के म लाटो भएर समयको नाटक हेरिरहन सकुँला भन्ने तिमीलाई लाग्छ ? निश्चय पनि तिमी त्यसो चाँहदिनौ ।
एक जना पात्र छन्, पत्रकार डाक्टर प्रदीप भट्टराई ।
विचरा बिहान खाना नखाई–नखाई आफ्नी बूढी (जसलाई उनी बाबा भन्छन्) को ब्रेन ट्युमरको औषधि खर्च जम्मा पार्न २४ घण्टामा १८ घण्टाभन्दा बढी समय दौडधूप गर्दै गरेको देखिन्छन् ।
मलाई थाहा छ – तिमीले बुझेको हुनुपर्छ, सुविद गुरागाई आफ्ना लागि मात्र तिमीलाई ‘छोडेर’ यति टाढा एक्लै किन बसेको होला ?
हिँउनदी सुक्ला र फूल उम्रेला कसले सोचेको थियो ?
शिर मेरो झुक्ला र फूल उम्रेला कसले सोचेको थियो ?
कहिलेकाहीँ नसोचेका कुराहरू पनि भइदिन्छन् । तर, हामीलाई के चासो ! त्यस्ता कुरा होउन्, हुँदै गरुन् । हामी नसोचिएका कुराका लागि होइन, सोचिएकै कुराका लागि सँगसँगै हिँडिरहेका छौँ, बाँचेका छौँ भन्ने म ठान्छु । सायद तिमीले पनि योभन्दा बढी सोचेकी छैनौ ।
म विचार गर्छु – यो पछिल्लो समयमा मलाई तिम्रो अलि बढी नै माया लाग्न थालेको छ । तर म मनमनै डराई पनि रहेको छु । तिमीले मेरो मायालाई मेरो कमजोरी ठान्यौ भने के होला ? आशा गर्छु, यसो भन्दा कम से कम तिमी ‘रुने’ चाहिँ छैनौ ।
आँसु यात्रा र यायावरका लागि अवरोध हो भन्ने कुरा बुझ्न नसकेर कहिलेकाहीँ तिमी एउटी सामान्य आइमाईजस्ती देखिन्छ्यौ । नत्र त अरू कुरा ठिक छ । बाँकी चित्त दुखाइ छैन ।
सम्भवतः हामी सँगै बस्न थालेपछि मैले तिमीलाई लेखेको यति लामो चिठी पहिलो हो । यदि केही एउटा कुरा लेख्दा कुनै अर्को कुराको भाव आएछ भने भेटमा रिसाउन पाउने तिम्रो अधिकार सुरक्षित नै छ । आफ्नै बूढा हो, हाँसी–हाँसी जति गाली गरे पनि हुन्छ ।
दसैँअघि वा पछि विकल्पहरूको खोजीमा छु । यो अलि बासी कुरा भो । तर, यो र यत्ति कुरा चाहिँ बुझी राख, मैले सजिलै हार मान्न जानेको छैन । साथीहरू मेरो यही घमण्डदेखि आजित छन् ।
ल त, आफ्नो ज्यानको राम्रो ख्याल गर्नू !
२९ भदौ २०५८, काठमाडौँ ।
…
बबौटी !
युगौँदेखि बन्द
सहरको कोठामा
तिम्रो उपस्थिति
मलाई मान्य छैन ।
कोठामा अँध्यारो छ
बाध्यता छ
मलाई अँध्यारोसँग घृणा छ
बाध्यता मन पर्दैन
बन्द झ्याल–ढोकाहरूले
विश्वास थुन्न सक्तैनन्
भ्रमको पर्दा उघार, बाहिर हेर
बाहिर उज्यालो छ
सडकमा उज्यालो छ
आँगनमा उज्यालो छ
तिमी आँगनमा आऊ
सडकमा आऊ
उज्यालोमा आऊ ।
कोठामा छट्पटी छ
तृप्ति छैन
कोठामा निरन्तरता छ
सन्तुष्टि छैन
तिमी मुस्कुराउँदा
शरीर–गन्धले पिरोल्छ मलाई
आकर्षणको नाउमा
आवरणले घोच्छ मलाई
हातका रङ्गी–बिरङ्गी चुरा
बन्धनका प्रतीक नबनुन्
तिमी छोड यो अँध्यारो जाने बाटो
रोक असम्भव रहरहरू
छोड सन्तुष्ट हुन नसक्ने चाहना
तिम्रो सुगन्धित कपालभन्दा
सपना लामो हुनुपर्छ
समयको भावना बुझ
ओ प्रिय स्वास्नीमान्छे !
केवल तिम्रो शालीनताले
मलाई पुरुष प्रमाणित गर्न सक्छ ।
यसको तिथि–मिति छैन ।
…
बाबा !
सम्झना पनि यति आउँछ कि दिनभर तपाईकै सम्झना आइरहन्छ । अरू बेला आएर जाँदाभन्दा यो चोटि के भयो, के भयो ?
के गर्ने बाध्यताले गर्दा हामी एक–अर्कासँग छुट्टिएर बस्नुपरेको छ । भन्न त तपाई काठमाडौँ आऊ भन्नुहुन्छ तर घरको बाध्यताले आउन पनि सक्दिनँ । म मान्छे यहाँ छु, तर मन त्यहीँ हुन्छ । न खान मन लाग्छ, न केही काम गर्न मन लाग्छ । राति पनि ओछ्यानमा गयो ओछ्यान रित्तो हुन्छ । के गर्नु ? मन बुझाएर बसेकी छु, असार कहिले आउने हो भन्दै ।
तपाई अस्ति आउँदा मबाट अलिकति गल्ती भयो । त्यो पनि कुनै ठुलो गल्ती होइन, तपाईको मनमा ठुलो भयो । मैले तपाईलाई रोक्न सक्छु कि भनेर गरेँ तर तपाई रोकिनुभएन । हो, मेरो कालुको बानी नै यस्तै छ भनी मन सम्झाएँ । तपाई घरमा दिक्क लाग्यो भने विराटनगर जानु भन्नुहुन्थ्यो । तर, जान पनि मन लाग्दैन । किन होला ? तपाईको आमाको बानी थाहा नै होला !
ल त, कुरा त फोनबाट पनि हुन्छ तर मनमा लागेको कुरासम्म पनि गर्न पाइँदैन । बाबा ! मन बुझाउँछु ।
यसको पनि मिति छैन ।
यसलाई जीवित राख्नकोलागि तपाइँको
आर्थिक सहयोग महत्वपूर्ण हुन्छ ।