‘ब्रेन रट’ भन्ने शब्दको अर्थ “कसैको मानसिक वा बौद्धिक अवस्थाको अवनति, विशेष गरी साना वा चुनौतीविहीन सामग्री (आजकल विशेषतः अनलाइन सामग्री) को अत्यधिक उपभोगको परिणामस्वरूप भएको मानिएको स्थिति” हो। यो शब्दले यस्तो अवस्थालाई जनाउँछ, जसले मानसिक क्षमतालाई ह्रास गराउने सम्भावना राख्छ।

हाम्रा विशेषज्ञहरूले यो वर्ष ‘ब्रेन रट’ शब्दको नयाँ महत्त्व देखे, जसले कम गुणस्तरको अनलाइन सामग्री, विशेष गरी सामाजिक सञ्जालको अत्यधिक उपभोगबाट हुने नकारात्मक प्रभावको चिन्तालाई समेट्छ। २०२३ देखि २०२४ सम्म, यो शब्दको प्रयोग २३०% ले वृद्धि भएको पाइएको छ।

प्रारम्भिक प्रयोग र ऐतिहासिक पृष्ठभूमि
‘ब्रेन रट’ शब्दको पहिलो लिखित प्रयोग १८५४ मा हेनरी डेभिड थोरोको पुस्तक Walden मा पाइन्छ। यो पुस्तकमा उनले प्रकृतिमा साधारण जीवन बिताउने आफ्नो अनुभव वर्णन गरेका छन्। आफ्नो निष्कर्षहरूमा, थोरोले समाजमा जटिल विचारहरूलाई कम महत्त्व दिनु र सरल विचारहरूलाई प्राथमिकता दिनुलाई मानिसको बौद्धिक र मानसिक प्रयासको गिरावटको संकेतका रूपमा आलोचना गरेका छन्। उनले लेखेका छन्:
“जब इङ्ल्यान्डले आलुको रट ठीक गर्न प्रयास गर्दैछ, के कसैले ब्रेन रट ठीक गर्ने प्रयास गर्नेछ – जुन अझ व्यापक र घातक रूपमा फैलिएको छ?”

डिजिटल युग र ‘ब्रेन रट’ को नयाँ महत्त्व
डिजिटल युगमा यो शब्दले विशेष अर्थ लिएको छ, विशेष गरी पछिल्लो १२ महिनामा। यो शब्द पहिलो पटक सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म, विशेषतः टिकटोक मा जेन जेड र जेन अल्फा पुस्ताबीच लोकप्रिय हुन थाल्यो। अहिले यो मुख्यधाराको पत्रकारिता र समाजमा अनलाइन सामग्रीको अत्यधिक उपभोगको नकारात्मक प्रभावबारे बढ्दो चिन्ताबीच व्यापक रूपमा प्रयोग भइरहेको छ।

२०२४ मा, ‘ब्रेन रट’ कम गुणस्तर र न्यून मूल्यको सामग्रीलाई जनाउनका लागि प्रयोग गरिन्छ, विशेष गरी सामाजिक सञ्जाल र इन्टरनेटमा पाइने। यो शब्दले यस्तो सामग्रीको उपभोगले व्यक्ति वा समाजमा पर्ने नकारात्मक प्रभावलाई पनि जनाउँछ।

अनलाइन संस्कृति र हास्यपूर्ण प्रयोग
यो शब्द प्रायः अनलाइन संस्कृतिसँग विशेष रूपमा जोडिएको छ। अनलाइन समुदायहरूले यसलाई प्रायः हास्यपूर्ण वा आत्म-आलोचनात्मक रूपमा प्रयोग गर्छन्।

उदाहरणका लागि, एलेक्सी गेरासिमोभको स्किबिडी टयलेट भिडियो श्रृंखला, जसमा मानवनुमा शौचालयहरू छन्, र ‘ओनली इन ओहायो’ मेमहरू, जसले अमेरिकी राज्य ओहायोमा हुने विचित्र घटनाहरूलाई जनाउँछ।
यस प्रकारको सामग्रीले नयाँ ‘ब्रेन रट भाषा’ को उदय गराएको छ, जस्तै ‘स्किबिडी’ (अर्थ: केहि अनर्थक) र ‘ओहायो’ (अर्थ: लज्जास्पद वा अचम्मको)।
यो अनलाइन संस्कृति अहिले डिजिटल दुनियाँबाट बाहिर वास्तविक दुनियाँमा पनि फैलिँदै गएको देखिन्छ।

मानसिक स्वास्थ्य र गम्भीर चर्चा
यस शब्दले बालबालिका र युवा पुस्तामा सामाजिक सञ्जालको अत्यधिक प्रयोगले मानसिक स्वास्थ्यमा पार्ने सम्भावित नकारात्मक प्रभावको गम्भीर बहसलाई पनि जन्म दिएको छ।

यसै वर्ष, अमेरिकाको एक मानसिक स्वास्थ्य केन्द्रले ‘ब्रेन रट’ चिन्ने र यसबाट बच्ने उपायबारे सल्लाह दिएको थियो।

२०२४ को शब्द चयन प्रक्रियाबारे  अक्सफोर्ड भाषाका अध्यक्ष क्यास्पर ग्राथ्वोलले २०२४ का लागि ‘ब्रेन रट’ को चयन प्रक्रियाबारे भने: “विश्वभरका भाषाप्रेमीहरूले हाम्रो अक्सफोर्ड वर्ड अफ द इयर २०२४ को चयनमा भाग लिएको देख्न धेरै प्रेरणादायक र गहिरो अनुभव भएको छ।

“पछिल्लो दुई दशकका विजेताहरूलाई हेर्दा, हाम्रो भर्चुअल जीवन कसरी विकसित भइरहेको छ र इन्टरनेट संस्कृतिले हाम्रो जीवन र कुराकानीलाई कसरी प्रभावित गरिरहेको छ भन्ने कुरा स्पष्ट हुन्छ।

पछिल्लो वर्षको विजेता शब्द ‘रिज’ (rizz) ले अनलाइन समुदायहरूभित्र भाषाको निर्माण, रूपान्तरण, र प्रयोगको महत्त्वलाई देखायो।

‘ब्रेन रट’ ले भर्चुअल जीवनका सम्भावित खतराहरू र हामीले आफ्नो फुर्सदको समय कसरी प्रयोग गरिरहेका छौँ भन्ने कुरा उजागर गर्छ। यो मानवता र प्रविधिबारे सांस्कृतिक संवादको अर्को उपयुक्त अध्याय हो।”

उनले थपे: “‘ब्रेन रट’ शब्दलाई जेन जेड र जेन अल्फा जस्ता ती समुदायहरूले आत्मसात् गरेको देख्न मलाई निकै रोचक लाग्छ। यिनै समुदायहरूले अनलाइन सामग्री सिर्जना र उपभोगमा प्रमुख भूमिका खेल्छन्। यस शब्दलाई फैलाउन उनीहरूले सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गरे, जुन प्लेटफर्म आफैं ‘ब्रेन रट’ को कारण मानिन्छ। यसले युवा पुस्तामा सामाजिक सञ्जालको हानिकारक प्रभावबारे सचेत आत्मबोधको संकेत गर्दछ।”