अगाडिपछाडि हल्लिँदै गुडिरहेको बसले मेरो उही थाकेको टाउकोलाई झनै दुखाइरहेको थियो ।

वास्तवमै मलाई रुन मन लागिरहेको थियो तर बसमा पनि कोही रुन्छन् त ? मेरो काखैमा भएको बिस्कुट राख्ने पुरानो टिनको बट्टालाई उदास भएर हेरेँ मैले । ‘स्कच सर्टब्रेड्स’- उनलाई मन पर्ने बिस्कुट थिएनन् ती । तर त्यो बट्टाको रङ उनलाई मन पर्ने भएकोले मैले दिएको थिए ।

एउटा निश्वास छोड्दै गालासम्मै चुहिन थालिसकेका आँसु पुछेँ । उनी गइसकेकी थिइन्, अनि म आफैँले पनि आफू बूढी, एक्ली र असाध्यै निरास भएजस्तो अनुभव गरिरहेकी थिए ।

मेरा औँलाहरूले बट्टाको बिर्को पहिल्याए र छेउको घेराबाट बिस्तारै बिर्को खोले ।

उनले छोडेर गएका सबै सामान थिए त्यसमा । चाँदीले रङ्ग्याइएको एउटा पातलो कण्ठहार, सानो बच्चाका केही तस्बिरहरू, उनको नागरिकताको प्रमाणपत्र, अनि त्यो चिठी । त्यो चिठी लेख्न उनले कति लामो समय लगाएकी थिइन् भन्ने भम्झेर म मुसुक्क हाँसे । शब्दशब्द केलाएर लेखेकी थिइन् उनले । त्यति महत्वपूर्ण थियो त्यो उनका लागि । त्यो चिठी इलेनलाई दिन भनेर मैले लगिदिने दिनका बारेमा हामीले ठट्यौलीसमेत गरेका थियौँ । तर हामी सोचेभन्दा धेरै त्यो दिन आएका थियौँ ।

“म असफल भएको छु ।” बट्टाबाट हार निकाल्दै मैले आफैसित भनेँ । त्यो इलनको दसौँ जन्मदिनका लागि किनिएको हार थियो, तर त्यो कहाँ पठाउँने भन्ने हामीलाई थाहा थिएन । अहिले भने हामीलाई इलेन कहाँ बस्छिन् भन्ने थाहा थियो तर उनलाई नै त्यो टिनको बट्टा वा त्यसभित्रका कुनै पनि चीज चाहिएको थिएन ।

त्यो हारलाई मैले बट्टाभित्रै तस्बिरहरूमाथि थपक्क राखिदिएँ । तस्बिरको बच्चा आफू हुँदै होइन भनेकी थिइन् इलेनले । उनले मबाट एउटा मूर्खतापूर्ण गल्ती भइरहेको भनेकी थिइन् । अनि अबदेखि यसरी उनलाई नसताए हुन्थ्यो भनेर समेत मसित भनेकी थिइन् ।

उनलाई मैले भेट्न गएको यो तेस्रो पटक भएको थियो । अब भने यो नै अन्तिम भेट हुने छाँटकाँट देखिन्थ्यो । मैले चिठी निकालेँ । त्यो थोत्रो र खुइलिएको थियो । मैले सावधानीपूर्वक त्यसलाई खोलेर फेरि एक पटक पढेँ ।

मेरी छोरी इलेन, एक दिन तिमीले यो चिठी पढ्नेछ्यौ र बुझ्नेछ्यौ भन्ने आसमा तिमीलाई लेख्तै छु । मलाई चिन्ने र बुझ्ने तिम्रो चाहना छैन जस्तो लाग्छ, किनभने मैले तिम्रो परित्याग गरें भन्ने तिमीलाई लागेको छ । तर कुरा त्यस्तो केही पनि होइन। के भएको थियो भन्ने म तिमीलाई बताउन चाहन्छु ।

बस्तीमा तिम्रो जन्म हुँदा म जम्मा सत्र वर्षकी थिए। सबै जना तिम्रा बाबु को हुन् भन्ने थाहा पाउन चाहन्थे तर मैले कसैलाई पनि भनिन । यो कुरा पक्का थियो कि ऊ एउटा गोरो छाला भएको मानिस थियो किनभने तिमी त्यति गोरी थियौ। तर उसको हृदयमा तिमी वा मप्रति कुनै प्रेम थिएन । तिम्रो जसरी पनि सुरक्षा गर्नेछु भनेर मैले आफैंसित बाचा गरेकी थिएँ। मेरो जीवनभन्दा गतिलो जीवन तिमीले जिउनुपर्छ भन्ने मेरो चाहना थियो ।

म बीस वर्षकी हुँदा उनीहरूले तिमीलाई लिएर गए । यसो गर्नु नै उत्तम रहेको कुरा ‘आदिवासी सुरक्षा सचिवालय’ का नेभिलज्यूले भनेका थिए । काला आमाहरूले तिमी जस्ती गोरी छोरी आफ्नो साथमा राख्न पाउदैनन् भनेका थिए उनले। तिमी पनि हाम्रै मान्छेसरह हुर्किनु हुन्न भन्ने उनको चाहना थियो । तिमीलाई दिएर पठाउन मलाई मन थिएन तर मसँग अन्य उपाय पनि त थिएन । कानुन नै त्यस्तै थियो ।

म तीस वर्ष पुगेपछि तिम्रो खोजखबर गर्न थालें । तिमी कहाँ गएकी थियौ भनेर मलाई कसैले भन्दैनथे । त्यो कुरा निकै गोप्य राखिएको थियो। तिम्रो थर नै तिनीहरूले फेरेर अर्कै राखिदिएका छन् भन्ने मैले सुनेको थिएँ। तर तिम्रो नयाँ नाम के हो भन्नेचाहिँ मलाई थाहा थिएन । मैले नेभिलज्यूलाई गएर भेटें र तिमीसित भेट्न चाहेको कुरा उहाँलाई भनें । त्यति बेलै हो, तिमीलाई एउटा गोरा परिवारले पालेको छ भनेर मैले थाहा पाएको । तिमीलाई त आफू गोरी नै हो जस्तो लाग्थ्यो । तिमीलाई भेट्टाउन र तिमीसँग भेट्न खाज्यो भने तिमीलाई नै पीडा हुन्छ भनेर नेभिलज्यूले भन्नुभयो त्यति वेला ।

धेरै समयसम्म मैले तिमीलाई विर्सिने कोसिस गरें, तर आफ्नै छोरीलाई म कसरी बिर्सिन सक्थें र ? कहिलेकाहीं म तिमी सानी हुँदाको तस्विर निकालेर हेर्ने गर्थे र तिम्रो सानो अनुहारमा म्वाई खान्थे । तिम्री आमा छिन् जसले तिमीलाई माया गर्छिन् भन्ने कसै गरी तिमीले थाहा पाए हुन्थ्यो भनी म प्रार्थना गर्थे ।

स्याली मर्यान

जन्मः  सन् १९५१ पर्थ, अस्ट्रेलियामा ।

          सन् १९७८ मा पहिलो कृति माइ प्लेस प्रकाशित ।