भ्रम/सपना
एक दिन गौतम बुद्ध वैशाली पुगे । वैशालीमा एक जना ठूला सेठ थिए । भनिन्थ्यो, त्यो समयमा ऊभन्दा सम्पत्तिवाला व्यक्ति भारतमा अर्को थिएन । सयकडौँ सम्राट ऊसँग कर्जा लिन्थे । सयकडौँ सम्राटको ऊ साहु थियो, सम्राटहरू उसका आसामी थिए ।
जसलाई जति आवश्यक पर्थ्यो, ऊ त्यति नै दिन्थ्यो । तर, एकदिन ऊ पनि बुद्धको चरणमा पुग्यो । उसले भन्यो, ‘मलाई मार्ग बताइदिनुस् । अशान्त छु । बेचैन छु ।  जिन्दगी दिनदिनै हातबाट चिप्लिरहेको छ । मसँग धन धेरै छ तर के गर्नु ? भित्र त निर्धनको निर्धनै छु ।’
साँच्चै नै ऊसँग धेरै धन थियो किनकि बुद्ध जुन बगैँचामा बसेका थिए, त्यो उनलाई मन परेको उनका अनुयायी भिक्षुले बुझे । उक्त बगैँचा सयकडौँ एकडमा फैलिएको थियो र अक्सर वैशाली आउँदा उनलाई विश्राम ग यो जत्तिको उचित बगैँचा अर्को छैन भन्ने निधो गरे ।
बुद्धको अगाडि हात जोडेका सेठलाई अनुदायी भिक्षुले भने, ‘हाम्रा बुद्धलाई यो बगैँचा मन पर्यो । उहाँ वैशाली आउँदा उपयोग गर्न चाहिन्छ । त्यसैले तपाईं यसलाई किन्नुस् ।’
नगरसेठ भने, ‘बुद्धको लागि यो बगैँचा किनिदिन्छु र बुद्ध संघलाई दान गरिदिन्छु ।’ तर, जुन मानिसको स्वामित्वमा त्यो बगैँचा थियो, ऊ पनि जिद्दीवाल मानिस थियो ।
उसले भन्यो, बगैँचा जरुर बेच्नेछु तर मेरो बगैँचाको मूल्य सायद तिमीले चुक्ता गर्न सक्तैनौ ?
नगरसेठको अहङ्कारमा चोट लाग्यो । उसले भन्यो – मूल्य ! तिम्रो मुखले जति दाम गर्छ, त्यति नै बुझाउँछु । एक पैसा कम गर्दिनँ, भन कति हो ?
उसले बगैँचाको दाम जति माग्यो, त्यो दाम यति धेरै थियो सायद कसैले पनि त्यो दाम चुक्ता गर्न सक्तैनथ्यो । उसले पनि सोचेको थिएन कि कसैले यो दाम माग्ला ।
उसले भन्यो – “जमिनमा सुनका असर्फीहरु बिच्छयाऊ । जति बिछ्याउन सक्छौ त्यति जमिन तिम्रो हुन्छ । जमिनमा स्वर्ण असर्फी छाप्दै जाऊ, जति जमिन ढाक्न सक्छौ, त्यति नै जमिन तिम्रो !
सेठले पूरै सय एकड जमिनमाथि सुनका असर्फीहरु बिच्छयाइदियो । र पूरै बगैँचा खरिद गरेर बुद्धको संघलाई दान दियो । निश्चित रुपमा ऊसित अपार सम्पदा थियो । तर सम्पदाले के हुन्छ र ? जमिन किन्न सकिन्छ । राज्य किन्न सकिन्छ । तर, एउटा अर्को साम्राज्य पनि छ भित्री जगत्मा, त्यो त किन्न सकिँदैन ।
संयोग ! सुन्दर भन्दा सुन्दर स्त्री मानिसले पाउन सक्छ । सुन्दर भन्दा सुन्दर पुरुष पाउन सकिन्छ । तर, केही वर्षपछि ती सबै सौन्दर्य समाप्त भएर जान्छ । सब सौन्दर्य टाढैबाट हेर्नका लागि हो । नजिक आएपछि त्यो सबै बिग्रेर जान्छ । दूरको ढोल सुहाउने खालको हुन्छ, नजिक त त्यो सुन्नै सकिन्न । कान थुन्नु पर्छ ।
त्यस जमानामा, बुद्धको जमानामा आम्रपाली नाम गरेकी महिला बहुत सुन्दर नारी थिइन् । भनिन्छ, उनी अति सुन्दर स्त्री थिइन् । तर, उनी पनि बुद्धको चरणमा आइन् । सम्राटहरू उनको ढोकामा उनलाई पाउन लाम लागेका हुन्थे ।
सम्राटहरूका निम्ति उनको दर्शन दुर्लभ थियो । उनको मूल्य चुकाउन मुस्किल थियो । तर, आम्रपालीले पनि एकछिन पीतवश्त्र धारण गरेर बुद्धको चरणमा आइ्न् । र उनले भनिन्, मलाई दीक्षा दिनुहोस् ।
बुद्धले भने, तिमी यति सुन्दर छौ । तिम्रापछि सम्राटहरू पागल हुन्छन् । तिमीलाई केको कमी छ र भिक्षुणी हुन्छौ ?
उनले भनिन् – ‘होऊन् दिवाना । मैले सबै देखिसकेँ । सुन्दरतामा केही सार छैन । सब खेल मात्र हो । बच्चाको खेलौनाजस्तै । संभोगबाट कोही कहिल्यै तृप्त हुन सकेको छ र! न सम्पत्तिबाट तृप्त भएको छ ! न शक्तिबाट कोही तृप्त भएको छ ! हो यो सबै भ्रान्ति हो ! आशा ! सपना ! फेला पर्छन्, तर पूरा त कुनै पनि सपना हुँदैनन् । सारा आशाहरू निराशामा नै टुंगिन्छन् । अनि आज नभए भोलि सबै भ्रमहरू भंग हुन्छन् ।’
(अभिनव धर्मबाट)