प्रा. डा. अजय रिसाल

(१) डाक्टरसाब ! मलाई प्रत्येक महिनाजसो करिब दुई तीन दिन जति “झर्को लागेजस्तो हुने, कसैसँग बोल्नै मन नलाग्ने, अत्यासजस्तो हुने, रोऊँ–रोऊँजस्तो लाग्ने, बिना कारण नै रिस उठ्ने” जस्ता लक्षणहरु आउँछन् । फेरि केही दिनपछि ती सारा लक्षणहरु…

“यसलाई त औँसी–पुर्ने हुने हो ।” काभ्रे जिल्लाकै एउटा गाउँको माध्यमिक विद्यालयका ४५ वर्षीय शिक्षकले आफ्नी ४० वर्षकी श्रीमतीमा देखिने गरेको लक्षणहरुका बारेमा हाम्रो ओपिडीमा कुरा गर्दैथिए । साथमा थिए ती दम्पतीका २० वर्षे जेठा छोरा रवि ।…

....डाक्टरसाब ! म दुःखी आत्मा । मेरो बाँच्नुको पो के प्रयोजन ? मलाई मर्न नै दिनुभएको भए हुन्थ्यो । यो स्वार्थी दुनियाँमा म असहाय, बेसहारा ... केही पनि काम गर्न, कसैलाई पनि खुसी पार्न असमर्थ मान्छे । म यहाँ हुनु या नहुनुको के अर्थ ? म…

मनोचिकित्सक मनोचिकित्सा विभाग धुलिखेल अस्पताल, काठमाडौँ विश्वविद्यालय “कहाँ ? कारागारमा ?” मनोचिकित्सक भइसकेपछि चिनेजानेका आफन्तहरूले “म धुलिखेलमा काम गर्छु” भन्ने थाहा पाएपछिका प्रश्नहरू यस्तै नै रहने गर्दथे प्रायः ।…

“मन कहाँ छ ?” भन्ने प्रारम्भिक प्रश्नको उत्तर खोज्ने इच्छा ! शारीरिक, मानसिक, सामाजिक एवं आध्यात्मिक यी चारै अवयव सहितको “पूर्ण स्वास्थ्य” को कामना ! “मानिस”लाई कोष, तन्तु, अंगहरूको विभाजित स्वरूपमा भन्दा पनि समष्टिगत ‘मानव’ कै…

“मनको डाक्टर” भइएको पनि नयाँ वर्षदेखि बाह्र वर्ष पूरा  भएर तेह्र लाग्छ । ‘बाह्र वर्षमा त खोलो पनि फर्कन्छ’ भन्छन् । तर मनको थातथलो अझै पनि राम्ररी ठम्याउन सकिएको भने छैन । मनको विशेषज्ञ भर्इ खाइएकोमा अब गर्व गरौँ कि नगरौँ ? थाहा छैन ।…

“बोरामा कोचिएका किताबहरू, टन्न कस्सिएका डस्ना, सिरक, बेडिङहरू, पाँच वर्षदेखि जम्मा भइआएका अनेक-अनेक तरहका चाहिने नचाहिने सामानहरू”, अनि सबै किसिमका ती चिजबिजहरू कुरियर गरेर काठमाडौँ पठाउनका लागि भैरहवा बजारमा जम्मा भएका हामी चार भाइहरू…

साँच्चै नै पृथ्वी ! तिम्रो त्यो औँलो नठडिएको भए, तिमीले “हाँडीमा भुटेको मकै” को मर्म नबुझिदिएको भए, “सङ्घेशक्ति कलौयुगे” को विगुल नफुकिदिएको भए, गोर्खाली फौजमा वीरताको सञ्चार नगरिदिएको भए, हामीले मेचीकालीको सिमाना पाउने…

डा. कमल श्रेष्ठ ! उसको बालककालदेखिकै डाक्टरबा । उसका बाबाआमा अनि काकाकाकीको डाक्टरबाबु । सानैदेखि उसलाई जे परे पनि, ज्वरो आउँदा, दिसा लाग्दा, दिसा नहुँदा, जस्तोसुकै समस्यामा पुऱ्याइने उनकै आँगन । उसका बाबालाई टाउको दुख्दा होस्,…

अघिल्ला प्रसंगहरुमा श्रीकृष्णले सनातन धर्मको आधारस्तम्भ वणर्ाश्रम व्यवस्थाको सटीक व्याख्या गरेका थिए । त्यसै क्रममा उनले पूर्वजन्मार्जित संस्कारजन्य त्रिगुण (सत्व, रज, तम) अनि कर्मका आधारमा निर्मित भएका चार प्रकारका वणर् (ब्राह्मण,…