साताकाे पुस्तककाे रूपमा साहित्यपोस्टलाईसमाज विज्ञान र संस्कृतिका बारेमा विशेष अभिरुचि राख्ने साहित्यकार हरि गौतमको गैरआख्यानात्मक कृति “कठैबरा काठमाडौँ !” प्राप्त भएको छ ।

३ सय ६७ पृष्ठमा फैलिएको निबन्ध (अनुसन्धान र अनुभवको सँगालो)लाई दुई खण्डमा विभाजन गरिएको छ । खण्ड (क)मा ‘कठैबरा काठमाडौँ !’, ‘मानव विकास र वंशपरम्परा’, ‘सम्बन्धविच्छेद र पुनः विवाह’, ‘नेपाल-भारत सांस्कृतिक सम्बन्ध’ गरी १३ थान शीर्षक तथा खण्ड (ख)मा ‘मृत्यु चेतना’, ‘पहिराले दिएको ऐँठन’, ‘यसरी एउटा फोनले बाँचे’ आदि ६ थान शीर्षक समाविष्ट छन् ।

कठैबरा काठमाडौँ !

“जन्मनासाथ हरेक शिशु माताका स्तनपानबाट सबल हुन्छ । लेखकले खेती किसानीमा निर्भर आमाबाबुका प्यारा सन्तानको बाल्यकालको विषम परिस्थितिको समेत यस रूपमा पेश गरेका छन् : केही खानेकुरा दिएर कोक्रामा राखी काममा हिँडेका बाबुआमा बेलुका मात्र घर फिर्थे । त्यही कोक्रामा दिसापिसाब गरे पनि त्यहाँ सुते पनि भोक लागे पनि केही उपाय थिएन (आमा जानु भो ! बाट) ।” प्रा. डा. हेमचन्द्र नेपाल लेख्छन्, “परिशेषमा भन्दा परिपुष्ट यी निबन्धमा गुणानुवाद मात्र छैन, दोष-दर्शनको आलोचनात्मक कला मात्र पनि छैन, यहाँ त झिनामसिना कल्पहरू जोड्दै शब्द शब्दपुञ्जले द्रष्टा र दृश्यहरू बोध गराउने नव युगीन चेतनाको अभिनवन छ । अनुभूति, अध्ययन र चिन्तनका परिपाकले गर्दा कुशल निबन्धकार गौतम प्रथम निबन्ध सङ्ग्रहमा नै परिपक्व देखिएका छन् । यथास्थानमा पहिरिएका आभूषणले मानव जातिलाई झकिझकाउ पारेजस्तै निबन्धकार गौतमका प्रौढ परिकल्पनाले एक गम्भीर अभिप्राय वा मौलिक विचार-सारलाई शब्दालङ्कार, अर्थालङ्कार र उभयालङ्कारका समुच्चयार्थलाई प्रतिफलित पार्दै लागेका छन् । हाम्रा महान् नाटककार बालकृष्ण सम साहित्यिक अलङ्कार आकलनका क्रममा ठिकै भन्छन् : ‘सुवर्ण जति ठो किन्छ गहना मात्र बन्दछ ।’”

नारायण ढकाल लेख्छन्, “प्रस्तुत कृतिलाई अध्ययन गर्नु भनेको ज्ञानका महासागरमा डुब्नुजस्तै आनन्दको विषय हो । त्यसको ज्वलन्त उदाहरण ‘कठैबरा काठमाडौं’मा पाइन्छ । उहाँले एउटै प्रेक्षागृहमा व्यक्ति, समाज, इतिहास र दर्शनको कठोरतम विवेचना प्रस्तुत गरिएको छ । सरसर्ती पढ्दा म अन्तस्करणबाटै आह्लादित भएको छु ।”

प्रा. डा. लक्ष्मणप्रसाद गौतम, “‘कठैबरा काठमाडौँ !’ यस्तो निबन्ध सङ्ग्रह हो त्यो पनि अनुसन्धानमूलक ? भन्ने प्रश्न उठ्न सक्छ । निबन्ध पनि अनुसन्धानमूलक हुन सक्छ भन्ने प्रश्न गर्न सकिन्छ यसको जवाफ गौतमको कठैबरा काठमाडौंले दिएको छ । वस्तुगत प्रबन्धदेखि इतिहास, दर्शन, संस्कृति हुँदै संस्मरणका अनेक शृङ्खला उनेर उनले यो कृति तयार पारेका छन् । स्रोतसन्दर्भ समेत दिएर तथ्य पुष्टि गरेका छन् । नेपाली साहित्यमा अनुसन्धानात्मक निबन्ध अत्यन्त कम छन् । यस्ता निबन्ध लेख्न प्रशस्त अध्ययन गर्नुपर्छ, जसको प्रतिबिम्ब यी निबन्धमा पाइन्छ ।”

ओरिएन्टल डेस्कले बजारमा ल्याएको यस पुस्तकको मूल्य ६ सय ५० रुपियाँ रहेको छ ।