साताकाे पुस्तककाे रूपमा साहित्यपोस्टलाई व्यवस्थापन, पर्यटन र अर्थशास्त्रसँग सम्बन्धित विषयहरूमा लेख्न रुचाउने कवि शिवप्रसाद जैशी खतिवडाको पहिलो उपन्यास  “बाँठी” प्राप्त भएको छ ।

सुदूर पश्चिमकै घटनामा आधारित कथानक, त्यहाँकै जनजीवनबाट टिपिएका चरित्र, त्यहाँकै स्थानीय परिवेश र त्यहाँकै भाषाको पाइन चढेको अभिव्यक्ति एवम् कथोपकथनमाझ सार्थकता भएको यस उपन्यासलाई २२ परिच्छेदमा विभाजित गरिएको छ ।

बाँठी

“प्रस्तुत उपन्यासमा शिशु जन्माउन नसक्ता पीडित बनेका अन्य महिलाका समस्यातिर पनि दृष्टि लगाइएको छ जसमा बाँझी रहे बापत लोग्नेद्वारा सौता भित्र्याइएका मात्र नभई लोग्ने नपुंसक रहेका कारण महिलाले सन्तानविहीन भएको दोष खेप्नु परेको कुरा पनि वर्णित छ । यसमा आफू बाँझी भएकै कारण गौमतीकी दिदी पर्ने किस्मतीले आफ्नै मामाकी छोरीलाई बाबुका उमेरका आफ्ना वृद्ध लोग्ने देवारथ कठायतसँग विवाह गराई सौता भित्र्याएकी छन् ।” प्रा. डा. जीवेन्द्र देव गिरी लेख्छन्, “यसरी नै एउटी मात्र पुत्री जन्माएका कारण पीडित भएको मन्धीर फुपू आफ्ना पति शोभाराज अधिकारीका निम्ति आफ्नी छोरीभन्दा कान्छी रजस्वला नै नभएकी कलिलो उमेरकी आफ्नी भदैलाई सौता बनाउन विवश भएकी छन् । मन्धरी र किस्मती दुबै आमा छोरी हुन् र दुबै जीवनका उत्तरार्धमा परिवारबाट अलगिएर सँगसँगै बस्न बाध्य हुनु परेको छ । यसका साथै सन्तान जन्माउन नसकेका महोने दाइको मृत्युपछि एक जना बुढालाई अँगालेर सन्तान जन्माउने उनैकी पत्नी जुना भाउजू तथा निःसन्तान रही महोनेकै ढोका कुरेर रोगग्रस्त जीवन गुजार्ने सुवा भाउजू मात्र होइन, कोख बाँझो रहनाले समस्या ग्रस्त बनेका दुई बाहुनी महिलाको प्रसङ्ग पनि उपन्याससँग गाँसिएको छ । यसरी केन्द्रमा गौमतीलाई राखेर समाजमा बाँठी हुनुको समस्या भोग्ने तमाम महिलाहरूको भोगाइलाई उपन्यासकारले यस उपन्यासमा उतारेको पाइन्छ ।”

प्रा. डा. हेमराज पन्त लेख्छन्, “साहित्य समाजको ऐना हो भन्छन् वास्तवमा हो पनि । उपन्यासले नेपाली समाजको एक कालखण्डको सजीव वर्णन गरेको छ । यस उपन्यासकी मुख्य पात्र गौमतीको कथा नेपालका थुप्रै बाँठीहरूको कथा हो । उपन्यासले समाजमा विद्यमान लैङ्गिक विभेदलाई अत्यन्त गहिरो तहमा गएर व्यक्त गरिएको छ । तत्कालीन समाजमा महिलाहरूमाथि हुने लैङ्गिक विभेदको वरिपरि सम्पूर्ण कथावस्तु केन्द्रित छ । उपन्यासमा वर्णित त्यो कालखण्डको सामाजिक स्थितिमा अहिले पनि त्यति परिवर्तन आउन सकेको छैन ।”

१ सय ६४ पृष्ठमा बुनिएको पुस्तकको मूल्य ३ सय ९० रुपियाँ रहेको छ । पुस्तकलाई भुँडीपुराण प्रकाशनले बजारमा ल्याएको हो ।