देवनागरी लिपिमा लेखिने नेपाली भाषालाई वि. सं. २०२१ देखि नेपालको सरकारी कामकाजको भाषा घोषणा गरियो । वर्तमान संविधानको धारा ७ मा समेत नेपाली भाषालाई सरकारी कामकाजको भाषाका रूपमा उल्लेख गरिएको छ । नेपाली भाषा सरकारी कामकाजको भाषाका रूपमा प्रयोग भइरहँदा सरकारी निकायका चिठी-पत्र, विज्ञप्ति, सूचना, शुभकामना सन्देशजस्ता कैयौँ कागजातमा भाषिक अशुद्धि धेरै देखिन्छ । यस लेखमा तिनै भाषिक त्रुटि र तिनका शुद्ध रूपलाई तालिकाका माध्यमबाट प्रस्तुत गरिएको छ ।

अशुद्ध शब्द/वाक्य/वाक्यांश शुद्ध शब्द/वाक्य/वाक्यांश स्पष्टीकरण
व्यहोरा बेहोरा तत्सम शब्दमा “व्य” वर्णको प्रयोग जताजतै गरिन्छ तर नेपाली भाषाका तद्‍भव, आगन्तुक वा नेपाली मूल शब्दमा “व्य” संयुक्त वर्ण प्रयोग भएको पाइँदैन । अतः “व्यहोरा” शब्द अशुद्ध मानिन्छ । नेपाली बृहत् शब्दकोशले विकल्पका रूपमा “ब्यहोरा” शब्दलाई प्रविष्टि दिएको छ तर बेहोरा प्रयोग गर्नु वाञ्छनीय हुन्छ ।
उपरोक्त उपर्युक्त उपरि (माथि) + उक्त (भनिएको) = उपर्युक्त बन्दछ । उपरोक्त अशुद्ध शब्द हो तर यसको प्रयोग बढ्दै गएको छ ।
उल्लेखित उल्लिखित उत्+लिखित (लेखिएको)  = उल्लिखित बन्दछ ।
भएकोले/गरेकोले आदि सबै “कोले” भएकाले/गरेकाले भएको+ले = भएकाले । तिर्यक् कारकले ओकारलाई आकारमा बदलिदिन्छ । यसमा एकवचन र बहुवचनको प्रसङ्ग नै
आउँदैन ।”सचिवज्यूले निर्देशन दिनुभएकाले सोहीअनुरूप गर्नुहुन अनुरोध छ । उसले कर्तव्य गरी ज्यान मारेकाले मुलुकी अपराध संहिताअनुसार निजलाई जन्मकैदको सजाय हुनुपर्छ ।”
प्रकाशित गरिएको प्रकाशन गरिएको “प्रकाशित” भनेको प्रकाशन भइसकेको हो ।
विज्ञप्ती विज्ञप्ति वि+ज्ञप्+ति
आव्हान/न् आह्‍वान व्+ह = व्ह, ह्+व =ह्‍व
जानकारीको लागि जानकारीका लागि लागि/निम्ति/निमित्त शब्दका अगाडि सधैँ “आ”कारका रूपमा “का/रा/ना” प्रयोग गरिन्छ । मेरा लागि, तिम्रा लागि, आफ्ना लागि, देशका लागि, मन्त्रालयका लागि, दिनका लागि, पाउनका लागि
आदि ।
श्रीमान (सचिव आदि) श्रीमान् शक्तिमान्, हनुमान्, भगवान्, बलवान् आदि ।
वैदेशिक रोजगार… वैदेशिक रोजगारी… रोजगारी = वृत्ति, पेसा, रोजगार = रोजगारी गर्ने व्यक्ति
राजश्व राजस्व श्‍व शब्दको अर्थ संस्कृतमा कुकुर हुन्छ ।
दोश्रो/तेश्रो दोस्रो/तेस्रो तद्‍भव शब्दमा श प्रयोग नहुने ।
बैशाख वैशाख महिनाका अन्य शुद्ध नाम-रूप : जेठ (ज्येष्ठ), असार (आषाढ), साउन (श्रावण), भदौ (भाद्र), असोज (आश्‍विन), कात्तिक (कार्तिक), मङ्‍सिर (मार्ग वा मार्गशीर्ष), पुस (पौष), माघ, फागुन (फाल्गुन),
चैत (चैत्र) । कोष्ठकमा दिएका शब्द तत्सम हुन् । दुवै प्रयोग गर्न सकिन्छ तर एक पटकमा एउटा मात्र प्रयोग गर्नुपर्छ ।
सिफारिश/शुरू/शहर सिफारिस/सुरु/सहर आगन्तुक शब्दमा श र ष वर्णका सट्टा केवल स नै प्रयोग गर्ने ।
कानून कानुन आगन्तुक शब्दका आदि (सुरु) र मध्य (बीच) मा ह्रस्व प्रयोग
गर्ने ।
सामाग्री सामग्री
मन्त्रीपरिषद मन्त्रिपरिषद्/मन्त्रीपरिषद् सजिलाका लागि यसरी सम्झौँ : मन्त्री शब्द एक्लै आउँदा अथवा शब्दका अन्तमा आउँदा मन्त्री नै हुन्छ । जस्तै : प्रधानमन्त्री, मन्त्री, रक्षामन्त्री आदि ।

मन्त्री शब्द सुरुमा आउँदा मन्त्रीको त्री ह्रस्व भई त्रि बन्दछ ।
जस्तै : मन्त्रिपरिषद्, मन्त्रिमण्डल आदि । यिनको निर्माण प्रक्रिया छुट्टै छ तर सम्झन सहज होस् भन्ने ध्येयले यसरी प्रस्तुत गरिएको
हो ।

भ्रम नहोस् :

विभक्ति वा नामयोगी जोडिँदा कुनै फरक पर्दैन । जस्तै : मन्त्रिपरिषद्को, मन्त्रिमण्डलमा, प्रधानमन्त्रीले, अर्थमन्त्रीमा
, रक्षामन्त्रीका, मन्त्रिमण्डलभन्दा, रक्षामन्त्रीसँग आदि नै
लेख्‍नुपर्छ ।

 

मन्त्रीपरिषद् :

संस्कृतको मन्त्री र संस्कृतकै परिषद्लाई मिलाई नेपाली नियमअनुसार मन्त्रीपरिषद् बन्दछ, मन्त्रीस्तरीय शब्द बनेझैँ ।

 

यस तालिकामा दिइएका शब्द प्रतिनिधि शब्द मात्र हुन् । नेपाली भाषालाई उपेक्षा गर्दै जस्तो लेखे पनि हुन्छ भन्ने मानसिकता बढ्दै गएको पाइन्छ । समयमा नै सचेत भई सबै सरकारी निकायले शुद्ध र मानक भाषाको प्रयोग गर्दै अगाडि बढ्नु आवश्यक छ । नेपाल प्रज्ञा-प्रतिष्ठानबाट प्रकाशित “नेपाली बृहत् शब्दकोश” नामको एप छ, उक्त एप मोबाइलमा डाउनलोड गरौँ र द्विविधा भएका समयमा उक्त एपको भरपुर उपयोग गरौँ ।