विश्व साहित्यलाई सूक्ष्म निरीक्षण गर्ने हो भने कुनै न कुनै रुपमा कतै न कतै कुनै नवीन प्रयोग नयाँ स्वरुप र शैलीको खोजी निरन्तर भइरहेको पाइन्छ ।
मानिस रुचि र स्वादको सीमामा कहिल्यै बाँधिन सकेन । सधैँ नयाँ नयाँ रुचि, नयाँ नयाँ स्वाद र शैलीको खोजीमा मानिसले आफ्ना आयु खर्च गरेका छन् ।
यो खोजी कहिले फेसनको रुपमा प्रकट हुन्छ, कहिले विद्रोह वा आन्दोलनको रूपमा प्रकट हुन्छ त कहिले अंग प्रदर्शनको रुपमा समेत प्रकट भएको पाइन्छ ।
साहित्यमा पनि त्यस्तै प्रकारले विविध प्रयोग भइरहेका पाइन्छन् र विशेषतः बीसौं शताब्दीमा प्रयोगहरू प्रखर रुपले बढी र अत्यधिक विविधतासहित व्याप्त भएका पाइन्छन् । अमूर्त कविता, दृष्य कविता, विट कविता, ठोस कविता लगायत कविता क्षेत्रमा विविध प्रयोग भएको पाइन्छ ।

त्यस्तै बेलायतमा ‘क्याब्रे कविता’ को यौटा परम्परा शुरू भयो असीको दशकमा ।

क्याब्रे भन्नाले मूलतः हामी भारतीय उपमहाद्वीपका नेपालीहरू स्त्रीहरूको अर्धनग्न नृत्यलाई सम्झन्छौं र हाम्रा आँखामा भारतीय चलचित्रमा ‘हेलेन’ हरूको अर्धनग्न सजीवता आँखामा तैरिन आइपुग्छ । तर क्याब्रे अर्धनग्न नृत्यमा मात्र सीमित नभएर कवितामा नयाँ प्रयोगको रूप समेत लिएर आइदियो ।
विशेष रूपले क्याब्रे नृत्यमा झैँ नृत्य मुद्राको दोहोरो शैली देखापर्दछ । क्याव्रेमा जस्तो अस्वाभाविक अंग प्रदर्शन, नृत्य मुद्राको दोहोरो तेहोरो पुनरावृत्ति इत्यादि र असहजता क्याब्रे कविताका पनि प्रवृत्ति हुन् । क्याब्रे कविताहरूको यौटा संकलन सन् १९८४ मा बेलायतमा छापियो । त्यसको शीर्षक हो, ‘एप्पल्स एण्ड स्नेकस्’ (Apples & snakes) तर ‘एप्पल्स’ र ‘स्नेकस्, को अर्थ सामान्य शब्दकोषको अर्थ अनुसारको छैन-
Apples भन्नाले सजिलै बोक्न सकिने ‘फ्यान हीटर’ हो भने Snakes को अर्थ छालाको जुत्ता जस्तै खुट्टामा लगाउने वस्तु हो जसलाई विशेष गरी ‘बेड वेटर्स’ र फ्राइट जोर्नालिष्ट’हरूले प्रयोग गर्ने गर्दछन् । अर्थात् पुस्तकको शीर्षकले जे अर्थ दिन्छ त्यो नै अपरम्परागत, असहज र अस्वाभाविक छ ।

कुरा के भने- लण्डनको टोटनहम कोर्ट रोडमा रिवक पब छ। यदि त्यो पबमा तपाईं जानुभयो भने तपाई ‘एप्पल्स र स्नेकस्’ सँग साक्षात्कार हुन सक्नुहुन्छ । त्यहाँ धूवाँले भरिएको कोठामा तपाईं आफूलाई पाउनुहुन्छ र आयोजकले बोल्न शुरू गर्दछन् । यसो भनौं उनीहरू कवितामै उ‌द्घोषण गर्न थाल्दछन् र दर्शकहरू क्याव्रे कविताले मनोरञ्जन प्राप्त गर्दछन् । नाटकमा झैं उनीहरू हाउभाउसहित कविता प्रस्तुत गर्दछन् ।

‘एप्पल्स र स्नेक्स’ त्यस्तै ५२ कविताहरूको संकलन हो र यो संकलनले क्याब्रे कविताको नमूना प्रस्तुत गर्दछ ।
नमूना स्वरुप दुई क्याब्रे कविताको अनुवाद प्रस्तुत छः

१. शाही कविता

जोन एगार्ड

यो एउटा केटा हो
यो एउटा केटा हो
चिच्याऊ
ती राजावादीहरू
राजावादीहरू
राजावादीहरू
केटी भएको हुनुपर्थ्यो
केटी भएको हुनुपर्यो
चिच्याऊ ती स्त्री पक्षधरहरू
स्त्री पक्षधरहरू
स्त्री पक्षधरहरू
यति थोरै
तै पनि यति बलियो
यति धेरै बलियो
चिच्याऊ
ती नैतिकवानहरू
नैतिकवानहरू
नैतिकवानहरू
शुभेच्छा ती ठिटालाई
चिरञ्जीवी होऊन् ती साना ठिटा
केटाहरू मच्चिन्छन्
चिच्याऊ
ती अराजकहरू
अराजकहरू
अराजकहरू
गलत तिथिमिति
गलत तिथिमिति
शाहीजन कुनै साँचो होइनन्
वर्गविहीन समाजका
चिच्याऊ
ती वामपन्थीहरू
वामपन्थीहरू
वामपन्थीहरू
खुसी हुन्छन् समाचारले
खुसी हुन्छन् समाचारले
जस्तो खुसी भयौं हामी फकलैण्डको अप्ठ्यारोमा
चिच्याऊ
ती छोटाहरू
छोटाहरू
छोटाहरू
ओ रोऊ रोऊ
शान्त आवाजको लागि
दक्षिण अटलाण्टिकको
चिच्याऊ
ती शान्तिप्रियहरू
यो परिकथा सत्य साबित भयो
यो परिकथा सत्य साबित भयो
यती नीला आँखासहित
चिच्याऊ
ती रोमान्सेलीहरू
रोमासेन्लीहरू
रोमान्सेलीहरू
लाममा दोस्रा
लाममा दोस्रा
त्यो बेरोजगारी लाम
चिच्याऊ
एब्रिस्त्रेनको तन्नेरी
जीसस नै त सत्य हो ।

२. सिपाहीहरू

केविन कोयान

हामी स्वीकार्न सक्तैनौं
कि सिपाहीहरू पनि जनता हुन्
जबसम्म तिनलाई
हाम्रा बैठक कोठामा मृत भेट्टाउन्नौ
हामी स्वीकार्न सक्तैनौं
कि सिपाहीहरू पनि जनता हुन्
जबसम्म तिनलाई जिउँदो भेट्टाउन्नौं
आफ्नै तस्वीरसँग बात मारिरहेको
एकान्त रातहरूमा !

हामी स्वीकार्न सक्तैनौं
कि योध्दाहरू दास हुन्
निर्धा र अनन्त शक्ति
ईश्वरका नजिक
जो हामी कहिल्यै हुन सक्तैनौं !

०००