धेरैपछि एकदिन
गाउँ पसेर
सदियौंदेखि उभिएको
एउटा बुढो रुखलाई सोधें-
कस्तो छ तिम्रो वर्तमान?

बोल्नथाल्यो रुख
शुष्क लवजमाः

के हुनु र मेरो वर्तमान;
सँगै लिई गयो विगतले
आफूसितै अल्झाएर,
मेरा सारा सपना र सन्ततिहरु,
म ‘म’ हुनुको गर्व र इमान;
लिलामीमा छ अब मेरो वर्तमान !

परायहरु छन् काखमा
जो सधैं मेरो दोहन गरिरहेछन्-

के सोध्छौ आज-
मेरो वर्तमान तिमी !

भोक लाग्यो भन्दैमा
बाघले घाँस खाँदैन
बाघले खाला भनेर
मृग जंगल छोड्दैन;
संकट पऱ्यो भन्दैमा
तिमी घर छोडी हिँड्यौ !

भन्योमात्र तिमीलाई विश्वले ‘वीर’
कहिल्यै तिमी वीर भएनौं,
अब पनि हुने छैनौं-
परजीवी बालक बबुरो
बरा, सर्काउँदा फुर्क्याउँदैमा
आफ्नो ज्यान अर्काकै निम्ति फाल्ने
तर, स्वत्वरक्षाको हाँकमा
माखो मार्न नसक्ने;
व्यर्थै के सोध्छौ तिमी
आज मेरो वर्तमान !

बरु अलिकता विगत सोध
व्यथा कैरन गर्दामात्र पनि
थोरै शित्तल होला कि;
शितमा न्यानो आभाष होला कि !

तिमी गएपछि यहाँ धेरै कुरा भए-

मलाई जतन गरी
मलजल गर्ने हातहरु काटिए,
मेरो सुसेली सुन्ने कानहरु
जरैबाट उखेलिए …
म जवान हुँदाका हितेरी-मितेरी
मेरो छायाँमा शित्तल ताप्ने बटुवाहरु
बाटो हिँड्नै निषेधित भए,
उखेलिए सारा स्मृतिविम्बहरु-
अहिले मेरो बस्ती रुग्न छ !

पहिले एक हुल आइमाईहरु
मेरो बस्ती पसेर मलाई नंग्याए
कसैको बिहे छ, कसको न्वारन
दुना-टपरीको पात चाहियो भने,
मलाई निर्विवाद उजाडे
म चुपचाप उभिइरहें !

फेरि ‘हामी गरीब’ भनेर
अर्को हुल अधवैंसे बुढाहरु
मेरो बस्ती पसे र,
मेरा हात-पाखुरा गिँडे
‘हामी त दाउरे’ भन्दै लिई हिँडे !

यसरी नै किसानहरु आउँछन्,
घाँस भनेर मलाई काटी काटी
क्षतविक्षत बनाउँछन् !

गेरुधारीहरु कर्मकाण्डको बहानामा
बारम्बार मेरा पात-वस्त्र लुछेर
सर्वाङ्ग नांगो बनाउँछन्-

तस्कर व्यापारीहरु
मेरै करंग-पाँसुला छिलेर
मोलतौल गरी नाफा कमाउँछन् !

मान्छे नामका जीवहरुको
जन्मदेखि मृत्युसम्म
संस्कार मैले धानेको छु-
यसरी म एकलै एकलै बिलिएर
यस धराको जीवनलिला चलाएको छु !

हेर न-उहिले जन्मिएको
त्यो हर्के,
शिशु, बालक, किशोर युवा हुञ्जेल
मेरै वरिपरि घुमीघुमी हुर्कियो-

हिँजो ऊ मऱ्यो रे-
लाश जलाउने लकडी चाहियो रे-
अहिले त मेरो ढाड छिनाल्न
आरावालहरुको एउटा हुल
आफ्नो हतियारमा रेती लाउँदैछ !

म गिँडिएर फेदैबाट ढलेपछि
मेरा जरा उखेलौंला सोचेर
कुटो, गैंती, झम्पल कोदाली
बोक्ने अझै अर्को एउटा
जवानहरुको टोली पनि तयार छ !

यसरी युगौंदेखि म काटिएको छु
प्रतिवाद नगरेरै म सधैं चोइटिएको छु !

यद्यपि म चुपचाप उभिएको छु,
म मौन छु किनकि एकदिन
ममाथि अन्याय थोपर्ने
ती पीडक आफैंले
आफ्नो कर्तुतको
ज्वार अनुभूत गर्नेछन् !

के थाहा बरा तिनीहरुलाई
सधैं यस्तै चलिरहे-
उनीहरु पनि एकदिन
मभन्दा विभत्स गरी
गिँडिएर- सडिएर, कुहेर, पाकेर,
खडेरी, हैंजा, आँधीहरुको सामना गर्दै
अनेकौं रोग र भोकसँगै बिलाउनेछन्-

म कम्तिमा मरेर पनि तिमी
र,तिम्राहरुको प्रयोजनमा थिएँ-
तिमी र तिमीजस्ता तीहरु सबै
निरर्थक काल भोगेर सकिने छौ !

अब म सोध्छु तिमीलाई
एकपटक घुँडामाथि कुइनो-
हत्केलामा चिउँडो राखेर सोच
र, मलाई सहज उत्तर देऊ-
कस्तो छ तिम्रो वर्तमान ?