२०७७ सालमा, साहित्यपोस्टको संयोजन तथा क्रान्तिकारी नेतृ योगमायाका अध्येता उत्तमप्रसाद पन्तको सौजन्यमा स्थापित “साहित्यपोस्ट उत्तम कृति पुरस्कार– २०७८”का लागि ११ पुस्तकहरूको छनौट भइसइसकेको छ । यसै सन्दर्भमा सर्वोत्कृष्ट एक कृतिको घोषणा गर्नुअघि उत्कृष्ट एघार कृतिका स्रष्टाहरूसँग पुरस्कारकै पेरिफेरिमा रहेर संवाद गरिएको छ । यस संवादको मुख्य उदेश्य भनेको “साहित्यपोस्ट उत्तम कृति पुरस्कार”लाई लिएर उहाँहरूको विचार जान्नु र कृतिको बारेमा पाठकलाई लेखकबाटै थाहा दिनु हो ।

यहाँ उत्कृष्ट एघारमा छनोट भएको उपन्यास ‘मलिलो माटो‘की स्रष्टा सपना आचार्यसँगको संवाद प्रस्तुत गरिएको छ ।

सपना आचार्य

तपाईँको पहिलो कृति “साहित्यपोस्ट उत्तम कृति पुरस्कार”का लागि शीर्ष एघार पुस्तकमा पर्न सफल भयो । कस्तो अनुभूति गरिरहनुभएको छ ?

सर्वप्रथम त साहित्यपोस्ट परिवार र पुरस्कार प्रायोजकलाई धेरै धेरै धन्यवाद ! जीवनमा धेरै कुरा पहिलोपटक नै हुने त हुन् । मेरो अनुभूति पनि पहिलोपटक शब्दमा परिणत भएर जगत् दर्शनमा निस्कियो । आफ्नो कर्मको परिणाम सार्थक होस्, सबै मानिसमा हुने स्वभाविक र प्राकृतिक चाहना हुन् । ममा पनि मेरो पुस्तकले पाठकको मस्तिष्कमा तरङ्ग पैदा गर्न सकोस्, पाठकबाट आउने प्रतिक्रियाबाट उत्साह थपियोस भन्ने मनोकांक्षा छ ।

पुरस्कार आफैँमा पवित्र कुरा हो, यसले व्यक्तिलाई प्रेरित गर्छ । पुरस्कारको प्रक्रिया अन्तर्गत मलाई उत्कृष्ट एघारमा छनोट गर्नुभएकोमा पुरस्कारसँग सम्बन्धित व्यक्तिलाई धन्यवाद व्यक्त गर्छु । यसअघि मैले यस पुरस्कारका बारेमा सुनेकी थिइनँ, नयाँ प्रतिभालाई प्रेरित गर्ने यस पुरस्कारबारे यसपालि सुनेर खुसी लागेको छ । यसले मलाई एक प्रकारको खुसी महसुस भएको छ । धेरै शब्दसिल्पीको कलमबाट मलाई उत्प्रेरित गर्ने काम भएको छ । साहित्यपोस्टको पुरस्कारको कोटीमा पुगेको छ भन्दा मन फुरुङ्ग भएको छ ।

“साहित्यपोस्ट उत्तम कृति पुरस्कार”का लागि एघार कृति छनोट भएका छन् अर्थात् तपाईँका प्रतिस्पर्धीका रुपमा बलिया कृतिहरु छन् । तपाईँले पुरस्कार जित्नु वा नजित्नुले तपाईँको साहित्यिक यात्रामा के अर्थ राख्छ ?

छनोट भएका सबै कृतिका लेखकलाई बधाई भन्न चाहन्छु । बलिया भएरै छनोट गरिएको होला । मैले कुनै पुरस्कारका लागि लेखेकी त होइन, तर साहित्य मेरो रुचिको विषय हो । साहित्यमा समाजका विकृति, विसंगति आउनुपर्छ । साहित्यमा समाज परिवर्तनका लागि विषयवस्तु ल्याइनुपर्छ भन्ने मेरो बुझाइ हो । यही बुझाइमा साहित्यमा लागेकी हुँ र लागिरहने मेरो प्रतिबद्धता पनि हो । तर जीवनमा आफ्नो लक्ष्यअनुसार काम गर्दै जाँदा कहाँ कता पुगिन्छ, यसै भन्न सकिँदैन । यति मात्र हो कि आफ्नो काम र कृतिलाई कसैले पुरस्कृत गर्छ भने त्यसले अवश्य प्रेरणा मिल्नेछ । मानव मस्तिष्कका उद्वेलित हुने कुराहरु नै रचनाको माध्यमबाट बाहिरिने कुरा हुन् । कुनै कुनै धेरै मर्मस्पर्शी हुन्छन् । जसले पाठकको मर्ममा नयाँ लय भर्न सक्छ, त्यो बलियो हुने हो । यस अर्थमा तपाईँको भनाइअनुसार म बलियोसँग छु । स्तरीयको साथ हुनु र स्तरीय हुनु मेरा लागि रोमान्चकारी क्षण हुन् ।

“मलिलो माटो” नै किन लेख्नुभयो ?

नारीको अस्तित्व, महिमा, गरिमा झल्काउने प्रयासमा मैले मलिलो माटो लेखेकी हुँ । सृष्टि सञ्चालनमा नारीको अहं भूमिका छ । त्यस्तै सिर्जना र आविष्कारमा पनि नारी अब्बल हुन्छन् । यही विषय मलिलो माटोमा ल्याउने मेरो प्रयास हो । यो कृति लेखिरहँदा मैले आनन्द र पीडा दुबै महसुस गरेँ । मानव जीवन धुलोबाट उत्पन्न भएर धुलोमै विलय हुने हो । माटो अथाह रहस्यको श्रोत , यही माटोमा मौलाउने अनेक रूप मध्य मातृरुप र माटो बिच हुने तादात्म्यमा घोत्लिँदा निस्केको मेरो स्वर हो मलिलो माटो ।

“मलिलो माटो”मा तपाईँको व्यक्तिगत जीवनको प्रतिबिम्बहरू के कति होलान् ?

कृतिमा मानिसका व्यक्तिगत चिन्तन, अनुभव, भोगाइ, ज्ञान र जानकारी आउने हुन् । मेरो यो कृति काल्पनिक हो र समाजको प्रतिबिम्ब पनि हो। भाव छन्, प्रशस्त छन् । भावहरु आफ्ना सन्तानजस्तै त हुन् । यसरी बुझियो भने यी सबै मेरा आफ्नै कथा हुन् । म चाहन्छु यो पढ्नेलाई लागोस् कि लेखकको आफ्नै जीवन भोगाइ पढिरहेछु । पढ्दा उहाँहरुको मनमा करुणा जगोस् । आवाजविहीनको जिउने तृष्णाको अंश जागोस् । हामी हाम्रा संस्कार, प्रचलन र यथार्थबिच तुलना गरेर जिउने नवमार्ग पहिल्याउन मेरा अनुभूति प्रेरक बनून् । म चाहन्छु, मैले आँखा चिम्म गर्दा देखिने बिम्ब यही हो तर पात्र मन्जु म होइन, हाम्रो समाजको प्रतिबिम्ब हो । म देख्छु अनि लेख्छु । शब्दको योजन मेरो हो, चित्रचाहिँ ती जीवन नबुझी बिताइदिने मन्जुको हो । मन्जु मभित्र को मातृत्वसार भने अवस्य हो । मेरो लेखाइको जगत यही हो । जननी यही हो ।

“मलिलो माटो”बाट लेखस्वमार्फत् आफ्नो जन्मदिन बालआश्रममा बालबालिकाका बिच मनाउनु भयो । यदि यो पुरस्कार पाउनु भयो भने आर्थिक राशिले के गर्ने योजनामा हुनुहुन्छ ?

गत महिना जन्मदिन मनाउन एउटा संयोग मिलेको थियो । कुनै पुरस्कार पाउँला र यो गरौँला भन्ने त मेरो कुनै सोच छैन । सामाजिक काम मेरो रुचिको विषय हो । जहाँसम्म यस पुरस्कारको राशि के गर्ने भन्ने तपाईंको प्रश्न छ, यसमा पुरस्कार पाएछु भने भनौँला ।

सबै बालापन स्वाभाविक रुपले यौवनमा रूपान्तर हुन पाउनुपर्छ भन्ने मेरो दृढ निश्चय हो । र मेरो धेय हो सुखी जीवनको खोज । म खुसी खोज्दै जाँदा दुखमा पुगेँ । जब दुख भेटाएँ त्यहीसँगै रहेछ खुसी । मलाई लाग्छ, म जन्मनुमा मेरो भूमिका छ । म जन्मनु मेरो चाहनाको उपज हो त ! होइन,
जन्म एक संयोग मात्र हो । जन्म मेरो नियन्त्रणमा थिएन तर कर्म मेरो नियन्त्रणमा छ । रुग्ण र दारुण मानव मनमा पसेर आफ्नो खुसी चियाउने धुनमा बाँचिरहेछु ।

अन्त्यमा, भविष्यको साहित्यिक यात्राका योजनाहरु के के छन् ?

मेरो विशेष योजना र लक्ष्य लेखपढ नै हो । पढ्दै जाने, बुझ्दै जाने र लेख्दै जाने हो । हेरौँ, कति गर्न सकिन्छ ।

जीवन यात्राको भोगाइ योजनामा कहाँ चल्ला र ! कसको चलेको छ र ? म बस मेरो मनले खोजेको ,रोजेको बाटो हिँड्न पाऊँ । यात्राका परिदृश्यले मेरो मानस पटलमा समेटेका चित्र शब्दमा उतार्न पाऊँ । मेरा भावमा प्राण होस् शब्दमा आवाज होस् । यस्तै मनोवेग उकेल्न पाऊँ देख्दै अनि लेख्दै जिउन सकुँ ! बस यही तृष्णा छ । बिना कुनै राग द्वेष ! जीवनका अवयव पूरा गरुँ ! र यतिखेर म नयाँ रचनाको प्लटमा काम गर्दै छु । हो यही यस्तै आफैँ सपना र मेरा सपना यत्ति त हुन् ।