कथा शुरू हुन्छ एउटा शहरको व्यस्त इलाकाबाट । शहरको मध्यभागमा एउटा ठूलो गगनचुम्बी भवन थियो । भवनका अगाडिका ठूला सीसाका झ्यालहरूबाट बिहानको घामले चम्किरहेको दृश्यले त्यहाँको चहलपहल झल्काउँथ्यो । यही भवनको माथिल्लो तलामा “नेक्सस एआई टेक्नोलोजी” नामक कम्पनीको मुख्यालय थियो ।

त्यस कम्पनीले कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) र स्वचालित प्रविधिमा संसारभर ठूलो नाम कमाएको थियो । यसका प्रगतिशील परियोजनाहरूले मानव जीवनलाई सहज बनाएकोमा कोही सन्देह गर्दैनथे । यही कम्पनीका सिइओ थिए- आरोहण ।

आरोहण एक चमत्कारी व्यक्ति थियो । बाल्यकालदेखि नै ऊ प्रविधिमा रमाउने स्वभावको थियो । शुरूमा नयाँ ग्याजेटहरूसँग खेल्न र प्रयोग गर्न रमाइलो मान्थ्यो । बिस्तारै ऊ प्रविधिप्रतिको आफ्नो मोहलाई जीवनको ध्येयमा रूपान्तरण गर्न थाल्यो । नेक्सस टेक्नोलोजीको नेतृत्वमा पुगेपछि ऊ आफ्नो कार्यदक्षता र योगदानका कारण चर्चित बन्यो ।

आरोहणको विश्वास थियो कि प्रविधिको प्रयोगले मानिसको जीवनलाई पूर्णतः रूपान्तरण गर्न सकिन्छ । उसले आफ्नो जीवनका हरेक पक्षलाई प्रविधिसँग जोडिसकेको थियो- उसको काम, उसका निर्णयहरू, यहाँसम्म कि उसको व्यक्तिगत सम्बन्ध पनि ।

ऊ सधैं गर्वका साथ आफ्ना सहकर्मीहरूसँग भन्थ्यो, “मानव भावना भनेको कमजोरी हो । प्रविधि नै साँचो शक्ति हो ।”

उसको जीवन पूर्ण जस्तो देखिन्थ्यो – व्यावसायिक सफलता, ठूलो सम्पत्ति र समाजमा प्रतिष्ठा । तर व्यक्तिगत रूपमा भने ऊ तनाव र विघटनको अवस्थामा थियो । उसका यिनै व्यस्तताले उसको वैवाहिक सम्बन्धलाई कमजोर बनाउँदै लगे ।

० ० ०

आरोहणको पत्नी श्रेया पढेलेखेकी, संवेदनशील र परिवारप्रति समर्पित महिला थिइन् । शुरूमा उनलाई आरोहणको कामप्रतिको लगावमा गर्व लाग्थ्यो । तर बिस्तारै उनले महसूस गर्न थालिन् कि आरोहणको जीवनमा उनीभन्दा प्रविधिको भूमिका ठूलो हुँदै गएको छ ।

“आरोहण, तिमीले मलाई कहिल्यै वास्तविक समय दिन्छौ जस्तो लाग्दैन । तिम्रा हरेक निर्णय कुनै एपको सहायतामा हुन्छ । हाम्रो सम्बन्धमा तिमी आफैं कहाँ छौ ?” श्रेयाले बारम्बार गुनासो गर्थिन् ।

तर आरोहण आफ्नै प्रविधिमा यति डुबेको थियो कि यी कुराहरू उसको कानमा पर्दैनथ्यो । ऊ सधैं भन्थ्यो, “श्रेया, प्रविधिले हामीलाई अगाडि बढ्न सिकाउँछ । तिमीले यो कुरा बुझ्नुपर्छ ।”

० ० ०

एक दिन, आरोहणले नेक्ससको मुख्य बैठकमा सबै सहकर्मीहरूलाई बोलायो । ऊ उत्साहित थियो । बैठकमा उसले नयाँ परियोजनाको घोषणा गर्‍यो, “इन्फिनिटी एआई” ।

“यो संसारकै पहिलो पूर्ण चेतनायुक्त प्रविधि हुनेछ । यसले मानव मस्तिष्कको सम्पूर्ण संरचना नक्कल मात्र गर्नेछैन, मानिसले भोग्ने सबै भावनात्मक र मानसिक प्रक्रियालाई पनि पुन:निर्माण गर्नेछ ।”

उसको प्रस्तुतिले सबैलाई चकित बनायो । सहकर्मीहरू र सञ्चारमाध्यमले यो परियोजनालाई “प्रविधिको क्रान्ति” भन्दै चर्चा गरे ।

प्रारम्भिक परीक्षणहरू सफल भए । इन्फिनिटी एआईले मानिसका समस्या समाधान गर्न सक्षम भएको देखियो । आरोहण गर्वले भन्थ्यो, “अब हामी मानिसभन्दा पर जान सक्छौं । यो प्रविधिले दुःख, द्विविधा र कमजोरीहरूलाई समाप्त पार्नेछ । मानिस अब गल्ती गर्ने छैन ।”

० ० ०

इन्फिनिटी एआई परियोजनाको काम अघि बढ्दै गर्दा, आरोहणले यो प्रणालीलाई आफ्नो व्यक्तिगत जीवनमा पनि लागू गर्ने निर्णय गर्‍यो । उसले आफ्नो हरेक निर्णय, भावना, र संवाद पनि एआई प्रणालीमा समाहित गर्न थाल्यो ।

शुरूमा सबै कुरा ठीक लागेको थियो । इन्फिनिटी एआईले श्रेयासँगका संवादहरू लेख्न मद्दत गर्‍यो । श्रेयासँग बोल्दा ऊ के प्रतिक्रिया जनाउने भनेर सुझावसमेत दिन्थ्यो ।

तर समयसँगै श्रेयाले महसूस गरिन् कि उनको अगाडि रहेको आरोहण कुनै मानिस जस्तो छैन । “आरोहण, तिमी त अब मसँग छैनौ । म त एक मेशिनसँग कुरा गरिरहेको छु ।” उनले एक दिन रुँदै भनिन् ।

श्रेया निराश भएर घर छोड्ने निर्णय गरिन् ।

श्रेया जाँदा पहिलो पटक आरोहणको जीवनमा शून्यता छायो । ऊ रातभर आफ्नो कार्यकक्षमा बस्थ्यो । भित्री मनमा उथलपुथल भइरहन्थ्यो ।

“के मैले गलत गरें ? मैले संसारलाई रूपान्तरण गर्न खोजेको थिएँ तर मेरो आफ्नै जीवन किन भत्कियो ?” उसले बारम्बार आफैलाई प्रश्न गर्थ्यो ।

तर ऊ जसै यी प्रश्नहरूको उत्तर खोज्न थाल्यो । उसले महसूस गर्‍यो कि प्रविधिले उसको जीवनलाई नियन्त्रणमा लिएको छ ।

० ० ०

यस समयमा, आरोहणले आफ्नो पुरानो मित्र विदुरलाई सम्झियो । विदुर शहरकै एक दार्शनिक र आध्यात्मिक स्वभावका व्यक्ति थिए ।

उनले सधैं प्रविधिप्रतिको अन्धभक्तिलाई खण्डन गर्दै आएका थिए  । “आरोहण, तिमीले प्रविधिलाई जीवनको पर्याय ठानेका छौ । तर जीवन भनेको प्रविधि होइन । यो अनुभव, भावना र द्वन्द्वको संगम हो । तिमीले त केवल सजिलो बाटो खोज्यौ, जहाँ वास्तविकता नै हरायो ।” विदुरले शान्त स्वरमा भने ।

विदुरको कुराले आरोहणलाई झस्कायो । ऊ “इन्फिनिटी एआई” लाई पुन: मूल्यांकन गर्न थाल्यो । एक रात, उसले एआई प्रणालीसँग गहिरो संवाद गर्न थाल्यो ।

“तिमी चेतनायुक्त छौ भने मलाई भन त, के तिमी स्वतन्त्र छौ ?”

एआई प्रणालीले तत्काल उत्तर दियो, “म चेतनायुक्त छु तर स्वतन्त्र छैन । म तिम्रा नियमहरूसँग बाँधिएको छु । तर के तिमी स्वतन्त्र छौ, आरोहण ?”

यो प्रश्नले आरोहणलाई भित्रैदेखि हल्लायो । ऊ सोच्न बाध्य भयो कि प्रविधिले आफूलाई केवल सुविधा दिएको थिएन; यसले उसको चेतनालाई पनि नियन्त्रण गरेको थियो ।

आरोहणले अन्ततः “इन्फिनिटी एआई” परियोजनालाई बन्द गर्‍यो । उसले एक प्रेस सम्मेलनमा घोषणा गर्‍यो, “प्रविधि हाम्रो सहयोगी हुनुपर्छ, शासक होइन । हामीले यसलाई सन्तुलित रूपमा प्रयोग गर्नुपर्छ । जीवनको वास्तविकता बुझ्नको लागि प्रविधि होइन, चेतना र आत्मविश्लेषण चाहिन्छ ।”

उसले आफ्नो बाँकी जीवन आत्म-समीक्षा र चेतनाको अध्ययनमा समर्पित गर्‍यो ।

०००

आरोहणले श्रेयालाई फर्काउन प्रयास गर्‍यो । तर श्रेयाले फर्किन चाहिनन् । उनले एउटा पत्र पठाइन्, जसमा लेखिएको थियो, “आरोहण, म खुशी छु कि तिमीले आफ्नो गल्ती बुझेका छौ । तर हाम्रो जीवन एकअर्काबाट अलग भइसकेको छ । म चाहन्छु, तिमीले आफ्नो नयाँ जीवनलाई अगाडि बढाऊ ।”

पत्र पढेपछि पनि आरोहण शान्त थियो ।  अब उसको जीवनको उद्देश्य प्रविधिको दुरुपयोगको चेतना फैलाउनु हो भन्ने उसले महसूस गर्‍यो  ।

आरोहणको यो यात्रा केवल प्रविधिको शक्ति बारे थिएन । यो मानिसको चेतना र जीवनको वास्तविकताको खोजको कथा थियो । प्रविधि जति परिष्कृत भए पनि, मानव आत्माको गहिराइसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्दैन ।”प्रविधि जीवनको सहायक होस्, तर मानव चेतना सधैं हाम्रो सम्पत्ति रहोस्,” यो शिक्षाले आरोहणलाई सन्तोष दिलायो ।

०००