मेरो भोलि निष्ठुरतासाथ आयो । त्यस्तै किसिमले बित्यो । मैले घरबाट निस्कने आँट गरिनँ । दिनभरि ओछ्यानमा गुटमुटिएर बसिरहें । आँखा झन् राता-राता भएका थिए । सम्झें ‘यस्ता पोख्न नसकिने पीरहरूको शिकार कहिल्यै नबन्नू । मान्छे एउटा पर्दा नभएको कोठाजस्तो खुला हुनुपर्छ तब खुसी भइन्छ । तर पोख्ने पनि कसरी यी महत्त्वहीन कुराहरू ! यो जीवन यस्तो ठाउँ हो जहाँ सन्तुष्टिको एउटा परिधि खिंचेर हामीले बाँच्नुपर्छ । सडकमा पछारिएर अलपत्र परेका अनुभूतिका प्रत्येक टुक्राहरूलाई स्याहार्दै जानुपर्छ, स्वीकार्दै जानुपर्छ । यस्तै हो यो जीवन, हामीलाई गुनासो गर्नु छैन’ तर यसको विपरीत मैले सन्तुष्टिको परिधि खिच्न सकेको थिइनँ ।

म एउटा अवरोधहीन जीवन जिउन चाहान्थें । तर विगतमा मैले जीवनलाई त्यति गहिरो माया छोडेको होइन । त्यो दुःखद परिणामलाई त्यही असहजतासाथ स्वजीकारी लत्त्याउनु मेरो सामर्थ्य थिएन, त्यो सीमामा म पुगेको थिइनँ । हुन त मजस्तो शून्यतामा खारिएर निस्किसकेको मान्छेले सन्तोषको घेरा हालेर आफूलाई त्यसभित्र थुनुवा पार्नु कुनै असम्भव थिएन तर त्यो परिस्थिति अर्कै, यसो भनूँ म तयार भइनँ ।

साँझ निस्कें, निरन्तर पस्रिएको सडकमाथि सधैंको रमिता गर्दै । नयाँ सडकमा टनाटन भीड भइसकेको थियो । विभिन्न मोडेलका मानिसहरू आफैं- आफैं कुन्नि कस्तरी अभ्यस्त हुँदै बाँच्दै गइराखेका तर प्रत्येक व्यक्तिलाई मैले नियास्रो देख्न थालें । सबै अव्यवस्थाका शिकार छन् तर व्यवस्थित हुन जानिसकेका ।

मैले सम्झें ‘म पनि एउटा व्यवस्थित मानिस भए यहाँ एउटा कुनामा अटाउनुपर्छ । मलाई कर लाग्छ हाँस्नु, बोल्नु, खानु र बाँच्नु । यो व्यवस्था हो, हामी यहाँ अभ्यस्त भइसकेपछि त्यो अभ्यस्तता नै हाम्रो जीवनको गतिशिलता भएर जाँदो रहेछ । मलाई अटाउने ठाउँ यद्यपि छँदैछ र हुँदै जानेछ जसरी तसरी । के हो र मेरो समस्या ? समस्या लिपिएका अखबारहरू, समस्या लेखिएका अनुहारहरू, गाभिएका छन् आपस्तमा, म छुट्टै कहाँ छु र ? समस्याको पनि यहाँ व्यवस्था छ । एउटा व्यवस्था जीवन हो, यही एउटा अभ्यस्तता जीवनको गति हो ।’ म गहिरिंदै गइरहेको थिएँ कालाकाला टाउकाहरूको माझमा ।

म पीपलको बोटनिर आइपुगेको थिएँ । एउटा चुरुट सल्काएपछि धूँवा उडाउँदै प्रत्येक आउने-जानेहरूलाई केलाउँदै आफैंसित छुट्कारा पाउन थालें । एक छिनलाई मस्तिष्क हलुङ्गो हुन लागिसकेको थियो । एउटा रिक्सावालले भएभरका अश्लील शब्दहरू दोहोऱ्याएर छेवैको बूटपालिस गर्ने केटालाई गाली गरिरहेको थियो, यसो हेरें उसको अनुहारमा अघाध सन्तुष्टि थियो, सम्झें ‘व्यक्त गरिरहेको छ आफूलाई । त्यसैमा सन्तुष्ट छ, चाहे त्यो गाली नै किन नहोस् ।’

एउटी टुरिष्ट ठिटी आफ्नो सुनौलो मुडुलो टाउको एक किसिमले हल्लाउँदै आउँदै थिई, पछिपछि चुरुटको मुस्लो धूवाँ निकाल्दै उसैलाई पछ्याइरहेछ, एउटा भुरा मगन्ते । सुनौलो टाउको र धूवाँले एकसाथ मलाई छुटकाराको संसारदेखि यथार्थमा पछार्यो । मैले उनीहरूलाई धेरै परसम्म हेरिरहें । बत्तीको प्याजी रङ्गको लाइटमा नयाँसडकको रात बिस्तारै लठारिंदै थियो । रात हो, तर मेरो हेराइले समातेको वातावरणभरि अँध्यारो कतै थिएन । अँध्यारोको कुनै अर्थ छैन । दिउँसो हामी अँध्यारोको सृजना गर्न सक्तछौं, रातभरि हामी डुलेर, पिएर हिँड्न सक्तछौं, यस्तो भइसकेको थियो काठमाण्डू । यहाँ रातबिरात सडकहरूमा मानिसको टाउको हराउँदैन । म धेरै बेर लगातार चुरुट तानेर त्यहीं उभिरहें ।

मानिसको भीड छाँटिन थालिसकेपछि भूगोलपार्कमा केहीबेर बसें । वरिपरिका बार र रेस्टुराँहरूले निम्त्याइरहेका थिए, तर त्यहाँबाट पनि आज मलाई भाग्नुपरेको थियो । केही समय बिताएपछि घडी हेरें र सम्झें ‘शिवराज यस बेला हतारिंदै घर जान्छ शायद गइसक्यो होला, हुनसक्छ आज आएन पनि !’

म ढिलोढिलो हिँडेर बारमा चियाउन पुगें । बियर र ह्विस्कीको बाससँग सम्मिलत भएर आएका बोतल र गिलासको आवाज, रक्स्याहा भाषा, रक्स्याहा उच्चारण, टेम्पोमा पुगिसकेकाहरू कोही बसेरै कोही अल्छी नमानी उठेर देखाइरहेका शेक डान्सका आफ्ना पाराका मुद्राहरू बारभित्र व्यवस्थित युगको व्यवस्थासँग कसै नखुम्चेर र नबिग्रेर बसेका थिए । सम्झें यहाँ पनि यिनीहरू आफैँलाई व्यक्त गरिरहेका छन् शेक डान्सका जथाभावी मुद्राहरूमा तर मेरो दिन म कसरी पनि व्यक्त हुन सक्तिनँ, केही बहाना गर्न सक्तिनँ । कुनामा झ्वाट्ट देखें शिवराज अहिलेसम्म नगई झन् ताउमा आएर बसिरहेको थियो । शिवराजले अवश्य मलाई पर्खेको हो नत्र यस बेलासम्म ऊ भागिसक्थ्यो र शिवराजलाई आज ताउमा आइरहेको छ र हुनसक्छ यो मेरै निम्ति हो । जे होस् स्थितिलाई साट्न सकिंदैन । मलाई देख्नासाथ शिवराजले जोशिएर भन्यो, “आउनुहोस् सुयोगजी ! तपाईंकै प्रतीक्षा थियो ।”

म झसङ्ग भएँ । शिवराजले झन् जोशिएर भन्यो, “आज ढिला गए पनि हुन्छ, बरीलाई सन्चो छैन । यस्तो बेला ऊ कोठाबाट बाहिर निस्कन्न ।”

‘बरीलाई सन्चो छैन’ यसले मलाई ठीक त्यही स्थितिमा कत्ति पनि छोएन तर अहिले छुट्काराको हलुङ्गो अनुभूति आफैंभित्र पाएँ, यसैकारण कि बरीले प्रतिक्रिया लिइन, शिवराजलाई थाहा छैन यी सब । पौडी खेलेर निस्कँदाको जस्तो आफैं छयाङ्ङ भएँ । म कसैलाई चर्को प्रेम गर्छु, उसको मन भएको उसको सिङ्गो शरीर जम्मामा सम्पूर्ण उसलाई पाउनको निम्ति मैले जीवनलाई चाहिनेभन्दा बढी अमिल्याइसकेको छु र यो छयाङ्ङ हुनु र छुट्कारा पाउनु मेरो उद्देश्य होइन, लक्ष्य होइन, उपलब्धि होइन । यी सब अचेतनामा टाँसिएर बसेका भए तापनि त्यो आवश्यक स्थितिमा मैले सबै बिर्सेको हुँ, जे होस् त्यो एउटा मीठो छुट्कारा थियो ।

बरी र मेरो बीचमा केही भइसकेको छ र म संसारदेखि भाग्न खोजेको कदापि होइन यसो भन्न सक्तिनँ पनि, यसले होइन कि भागेर जाने ठाउँ छैन तर मलाई एउटा प्रतिक्रियाको लोभ थियो । शिवलाई आज स्वभाविक पाउँदा मैले सोचेको हीनप्रतिक्रियाको निकै ठूलो ठूलो चोइटा खस्केर गयो, मैले राम्रै सपना देख्न थालें, बरीलाई सन्चो छैन यो कुनै विशेष कुरा भएन । सम्झें शिवराज पनि यो व्यवस्थलाई साह्रै विधि मेल खाने मान्छे हो, केही नहुनुमा यो मानिस त्यसै त्यसै भाग्छ, अर्थहीन भाग्छ, वास्तविकतालाई पैले पन्छाउँछ, आफूलाई बिर्साएर बाँच्छ । बरीलाई सन्चो नहुनु उसको पनि आफ्नो पाराको छुट्कारा रहेछ, के ऊ बरीदेखि पनि भाग्छ ? यथार्थमा भाग्न ऊ चाहँदैन, वस्तुतः पटाक्षेपमा गजधम्म बसेको जीवन नाउँले परिचित एउटा अपरिचित दुःखको, जसको एउटा जबरजस्त अस्तित्व छ, आफ्ना बाँचिरहेका क्षणहरूलाई उसले त्यसैको छुटकारास्वरूप मानेको छ । तर, तर के जीवन यस्तै छुट्कारा मात्रै हो र ?

के त्यो जड अस्तित्वको हामी हाराहारी छैनौं र ? मुखामुख छैनौं र ? यो भनूँ, काखैमा छैनौं र ? यदि हो र पनि बहानाको मुकुण्डो ओढेर शिवराज त्यो अस्तित्वलाई बिर्सन खोज्दै एउटा छुट्कारामा बाँच्छ भने निःसन्देह उसले बाँच्न जानेको छ । उसले व्यवस्थित बनाइसकेको छ आफूलाई, आफ्नै छाँटले आफ्नो पारामा । निष्कर्षमा पुगेँ ‘यो पनि आत्मविस्मृतिको एउटा विशेष साधन हो, शिव जोगी हो, महात्मा हो ।’

अकस्मात् मुखमा जति दिन ल्याएको गिलासलाई स्वीकार गर्दै मैले रक्स्याहा शिवराजका साना-साना आँखाहरू हेरें । शिवराज रक्स्याहा हो र म पनि । क्रमशः गिलासहरू खालि हुँदै गए । शिवराज सक्रिय भइसकेर पनि शिथिल हुन थालिसकेको थियो, म भर्खर सक्रिय हुँदै थिएँ । एकपल्ट भरी हुँदै फेरि तरल भएर बग्दै र रित्तिँदै मानिसहरू बाहिर निस्कन थालिसकेपछि शिवराजले घडी हेर्दै भन्यो, “अझ बस्नुहुन्छ कि सुयोगजी ! तपाईं ?”

मलाई के थियो, समर्थन गरेर टाउको हल्लाइदिएँ । शिवराज सधैं हेरी बढ्तै पिइरहेको थियो तर एउटा रक्स्याहाले अर्को रक्स्याहालाई के सुझाव दिने ? रेडियोमा विथोविन सङ्गीतको मन खल्बल्याउने धुन चर्किएर आइरहेको थियो । शिवराजलाई बढ्ता भइसकेकोले गर्दा मलाई डेरा जानुपर्यो भनी उसलाई पनि निकालें । रानीपोखरीदेखि उता राजपथ भएको ठाउँसम्म साइकल मैले डोऱ्याएँ, शिव बाँकटे हान्दै हिंड्यो । साइकल चढाएर उसलाई बिदा दिएपछि म एक्लो रत्नपार्कतिर आएँ । त्यस्तै स्थितमा अँध्यारो चाहिन्छ, हामीलाई एकान्त चाहिन्छ । चिसो चौतारोमाथि बस्दै सम्झन थालें ‘हरेक मानिस आफूसँग एक्लो कहिले हुन सक्तैन । यो जो हामी एकान्त भन्छौं, यो भ्रम मात्र हो । यो पीडित संसारलाई लत्त्याएर आफूलाई लत्त्याएर आआफ्नो आभासदेखि पनि एक्लो हुन सके ?’ छेवैको चौतारीबाट मीठो मसिनो खित्काको आवाज आयो । फर्केर हेरें उनीहरू एकअर्कालाई माया गर्न लागेका थिए-खुलस्त माया, निस्सङ्कोच माया ।

उनीहरूलाई एकान्त चाहिएको थियो, अँध्यारोको त गन्धमात्र भए पुग्छ । यो अँध्यारो हो भनी मानिलिए पुग्छ । मलाई भाग्न त मन लाग्यो तर भागिनँ | भाग्ने के काम ? पर्दा कहाँ छ र यस संसारमा ? नदेखेको जस्तो गरिदिए त पुगिहाल्यो नि । यसो गर्नु हामीलाई लत पनि त बसिसकेको छ । कुन यथार्थ यहाँ नाङ्गो छैन र ? जानी जानी यो पर्दा हो भन्दै सिथ्थै आफूलाई ठगेर हामीले भूल गरेका हौं । तर म त्यहाँ बस्न सकिनँ । उनीहरू पर्दा खोजिरहेका थिए । म पनि नदेख्ने प्रयत्नमा थिएँ, मायाको अतिक्रमण बढ्दै गएपछि मलाई सहिसक्नु भएन, उठेर बिस्तारै डेरातिर आएँ ।

० ० ० ०

हप्ता  दिनपछि त्यो घटना अलिकति शिथिल भएर आयो, यसो भनूँ मलाई त्यस्तो लाग्यो । अब त्यो घटनाले आलो घाउको दुखाइ दिंदैन, फुटिसकेको थियो र दुख्न केही कम । स्थिति केही स्वभाविक भएजस्तो लाग्यो मलाई । त्यसपछि म बारमा गइनँ, शिवराज मबिना एक्लो हुँदैन, उसका अरू पनि धेरै साथीहरू छन्  घरमा नभए पनि बाहिर भेट्नेहरू, त्यसैले शिव मलाई खोज्दै आएन पनि । शायद बरीले केही पनि भनिन होली, त्यस्तो कुरा आफ्नो दाइलाई भनोस् पनि किन ? त्यही मेरो बलियो सान्त्वना भएको थियो, तर मन एकतमाससँग छटपटिइरहन्थ्यो ।

लौ भनिन रे बरीले कसैलाई पनि तर उसले के सोची ? बिसन्चो त ऊ अवश्यै होइन होली तर उसलाई के भइरहेको छ ? अब शिवराजको घरमा नगएर यो कथालाई यसै टुङ्गयाइदिने हो ? त्यो मेरो माग थिएन, मैले खोजेकै अर्कै संसार थियो । मैले जानै परेको थियो त्यहाँ, तसर्थ दुई धारमा रेटिंदै रेटिंदै भए पनि अन्तमा म फेरि उही ढोका भएर त्यहाँ गएँ । मलाई कति विचारहरूले, समन्वयले घचेटेर कति अभिलाषाहरूले कुतकुत्याएर त्यो घरमा लगे, भनेर साध्य हुँदैन ।

प्रत्येक फूलबारीका निर्जीव वस्तुहरूले, ढोकाले, शिरीषका लादिएका हाँगाहरूले मलाई केही भिन्नता नदेखाई स्वागत गरे । नीला फूलहरू नीलै रङ्गमा थिए, हरियो चौर हरियैमा, कतै केही विकार थिएन । भोगटेको रुखमा धोती सुकाइरहेकी मुजुरालाई मैले पछिबाट देखें । उसले हेरी र कानकानसम्म हाँसी । यो घरमा केही भएको छैन, मुजुराले यही कुरालाई त प्रमाण दिइरहेकी थिई । मैले धेरै ठूलो बल पाएको अनुभव गरें ।

मुजुरा म भएतिर आई र आफ्नू मलिन भाषामा भनी, “शिव दाइ शहर जानुभएको छ, बस्दै गर्नुस् न, बरीलाई त सन्चो छैन ।” यसो भन्दा उसको अनुहारमा कुनै गह्रौंपना थिएन । यही कुरा हो शिवराजले बारमा सुनाएको र यही कुरा हो मुजुराले साता दिनपछि दोहोऱ्याएकी, मलाई अब बरीको सन्चो नहुनुले पोल्यो ।

कहाँको मीठो छुट्कारा, कहाँ यो घाँटी अँठ्‌याउने वास्तविकता । मलाई विश्वास लाग्यो कि मैले उम्कने बाटो पाएको छैनँ । मैले सोध्न पनि सकिनँ कस्तो किसिमको सन्चो नभएको हो बरीलाई ! यस्तो लाग्यो मेरो सोध्ने अधिकार पनि छैन, सोधिहालें भने पनि एउटा नाङ्गो सत्य खुल्ला भन्ने डर थियो । खुल्न त खुल्छ त्यो तर अहिले यो क्षण होइन । गाह्रो त ऊ अवश्य भएकी होइन । कारण शिवराज र मुजुराको भनाइ दुइटैमा गाह्रोपना थिएन ।

“अहिले जाऊँ, काम छ,” भन्दै म तल फर्कें, मुजुराले विरोध गरिन ।

बाटामा आइपुगेपछि सोच्न थालें ‘वास्तवमा बरीको सन्चो नहुनुको खास अर्थ के हो ? के-कति कारणले ऊ सन्चो छैन ? उसलाई के भएको छ ? सन्चो नहुनु अर्थात् बिछ्यौनामा परेकी छ ? हिंड्न, खान, मुख चलाउन ऊ सक्तिनँ सन्चो नहुनुको अरू पनि कारण हुन सक्थ्यो तर उसलाई त्यही दिनदेखि सन्चो छैन । बरीको उद्देश्य के हो ?’ मलाई भित्रभित्रै पीडाको अनुभव हुन थाल्यो ।

बरीको सन्चो नहुनुले नै मेरो उम्कने बाटो बन्द गरिदिएको छ ? होइन, अवश्य होइन, ऊ सन्चो भएर होस् चाहे नभएर मैले थाहा पाएँ मेरो चाहिने स्थिति उस्तै हो बरु बरी ठीक भइदिए हुन्छ । एक मनले लाग्यो के प्रमाण मेरै कारणले गर्दा उसलाई सन्चो नभएको हो भन्ने ? शिवराजले भनि त बस्छ नि कसरी बरी एकपल्ट हृदयरोगको शिकार पनि भएकी थिई, कसरी उसको शारीरिक कमजोरीले गर्दा उसलाई कहिले कलेज नपठाएर घरमै राख्न परेको छ । ऊ कुनै पनि कारणमा सन्चो नभएको हुन सक्छे तर त्यो सान्त्वना मेरो उद्देश्य होइन । म त्यो स्थितिदेखि भाग्न चाहँदैनथें ।

प्रश्नमाथि प्रश्न थपिएर म आफू पनि सन्चो नहोलाजस्तो भइसकेको थिएँ । मस्तिष्क भारी भइरहेको थियो । अहिले मध्याह्न नै छ कहाँ जाने, कता गएर भुलिने ? कतिवटा तथ्यहीन कुराहरू बनाउँदै, भत्काउँदै म लुखुरलुखुर डेरामा नै आएँ । कुनै पनि एउटा खास निष्कर्षमा पुग्न सकेको थिइनँ, पुग्ने पनि कसरी ? साँच्चै प्राणघाती सुनगाभाको बिरुवा हो बरी, उसले मलाई मारेर छाड्छ ।

पश्चाताप लाग्यो, कुन दिन शिवराजसँग मेरो चिनापर्ची भएछ, कुन दिन शिवराजले मलाई आफ्नो घर लगेछ । हरे ! यी दिनहरू मेरो इतिहासको पानाबाट खुरुखुरु मेटिए हुने, जीवनसँग खेल्नु सम्झेजति सजिलो रहेनछ । डेरामा आइपुगेपछि एउटा मधुरो आशाले मलाई लोभ्यायो । मैले काठमाण्डू छाड्ने विचार गरें । प्रेम दुःख नै हो । मेचमा आँखा चिम्लेर बसेपछि मैले देखें ऊ आफ्नो निकोटिन लागेका औंलाहरू हल्लाउँदै भन्दै थिई ‘आफ्नो निम्ति फुल्ने आफ्नै निम्ति फक्रिने । मर्नुजस्तो एउटा बाध्यतालाई स्वीकार गर्नको निम्ति भँवरासँग लाप्पा खेल्नै पर्छ ? भर्न त पर्छपर्छ भने भँवराको चोट सहेर किन ? आफू मात्र भर्ने, आफ्नो इच्छाले झर्ने ।’ मनमनमा दोहोऱ्याएँ बाँच, बरी ! बाँच, आफ्नो निम्ति बाँच, अरू मरुन्, तिमीलाई के ? धेरै हो भन्नुपर्छ मैले तिमीलाई छुनसम्म पाएँ ।

पसल्नी मरिसकेकी थिई अरूले चिताएको समयभन्दा पहिले नै । यसैले साहू तीन-चार जना केटाकेटी तह लगाउँदै पसल गर्थ्यो । ठिटो आउन छोड्यो, अब उसको त्यहाँ केही छैन, दुःखी या सुखी त्यो मलाई थाहा थिएन तर विश्वाससाथ भन्न सकिन्छ त्यसले अवश्यै प्रेमलाई दुःखको रूपम ग्रहण गरेको थिएन । उसको प्रेम कुन सीमासम्म निस्सार थियो भन्ने कुरा उसलाई ज्ञान थिएन । पसल्नी आफूलाई खेलाउँदा-खेलाउँदै मरी, राम्रैसँग मरी । अब त्यो पसलभित्र खापाको ओझेल र छिंडीको अँध्यारोले आफूलाई फुका अनुभव गरेको थियो । अब लुकाउनुपर्ने वस्तु त केही थिएन ।

सम्झन थालें ‘प्रेमको मूल्य छैन, जस्तो यो छिंडीको अँध्यारो र खापाको ओझेल उनीहरूको प्रेमको मूल्य होइन, जस्तो मेरो भित्रभित्रै भुटभुटिएर खरानी हुनु मेरो प्रेमको मूल्य पनि होइन ।’ मलाई लाग्यो म कुनै प्रवञ्चनामा त छैन ? यी सब जो सपनाजस्तै बितरे गए, म त्यसलाई अस्वीकार गरूँ ? अस्वीकार गरिदिए म सुखी हुन सक्छु ? असम्भव । स्वीकार गरेरै पनि के सुखी छु अहिले ? कुन भावना त्यहाँ सारपूर्ण छ ? मानिस कहाँ सुखी छ ? कुन मानिस सुखी छ ? के बौलाएँ भने सुखी हुन्छु ? के म आत्महत्या गरेर सुखी हुन्छु ? मलाई छातिभरि उकुसमुकुस भएर आयो ।

उठेर पानी खाएँ, कोठामा ओहोरदोहोर गरें । पुराना प्रत्येक घाउहरूले पालैपिच्छे बेस्कन पोल्दै ल्याए । बरीलाई छोएर मैले राम्रो काम गरेको होइन । म भाग्छु, अवश्य भाग्छु । मलाई कराउन मन लाग्यो मानिस जहिले पनि विवश छ ।

० ० ० ०

हाम्रो नीयमबद्ध जीवनमा जुन मोड आएको थियो त्यो आफैँलाई पनि अनौठो लाग्ने भयो । म काठमाण्डू छोडेर भाग्न खोजें तर भाग्न सकिनँ । भागेर गएँ भने पनि यसभन्दा माथिल्लो तहको जीवन बिताउन सक्छु भन्ने कुरामा मेरो विश्वास मरिसकेको थियो । म तयार थिएँ यसलाई एउटा परिवर्तन मान्न, यस्तो परिवर्तन जसको कुनै विशेषता छैन र जसमा कुनै पनि मज्जा छैन । त्यो यस्तो परिवर्तन जसको दाँजोमा आफ्नो पहिलो स्थिति धेरै सुखद लाग्छ । त्यो आलो घाउ अब चहराउँदैन तर त्यसको खाटाले ‘शरीरको एक अङ्ग यस्तो विकृत बनाएदिएको छ, जसलाई हेरी हेरी तर्सिनुपर्छ । त्यही विकृतिमा आफूलाई ठड्याउन कर लाग्छ, देखाउन कर लाग्छ ।

केही दिनपश्चात् म फेरि गएँ र बरी आजभोलि सन्चो हुन्न-को स्तरमा उठेको एउटा वाक्यले आघात भएर आएँ । ऊ कहीं देखा परिन, शिवराजको बैठकसम्म पनि आइन । त्यसको केही दिनपश्चात् बाटामा शिवराजले भन्यो, “बरीलाई आजभोलि कुन्नि किन सन्चो हुँदैन ।”

तर यसो भन्दा ऊ रमाएको थिएन, उसले छुट्कारा अनुभव गरेन । उसलाई के हुन्छ, कसो हुन्छ भनेर सोध्न मैले आफूलाई कहिल्यै समर्थ पाइन । स्वीकार गर्नुपर्थ्यो म हीन र अपराधी मात्र नभएर एउटा कातर निष्क्रिय मानिस भएर बाँच्दै थिएँ । अब बरीको सन्चो नहुनुको कारण र अर्थ मलाई राम्रैसँग स्पष्ट भइसकेको थियो, यसमा कुनै सन्देह थिएन । मलाई विश्वास थियो बरी र म आफैँलाई सिवाय यो घटना कसैलाई थाहा छैन र कहिले हुने पनि छैन ।

विचार गर्थे म कातर, कमजोर मानिस तर बरी त्यस्ती होइन । उसलाई भएको के छ र ऊ यसरी मौन बसेकी किन उसलाई कसैले सोद्धैन ? किन उकुसमुकुस हुँदैन ? किन ऊ प्रतिक्रिया लिन्न ? उसको चरित्रले यो सङ्केत कहिले दिएन । यस्ता प्रश्नहरू जब मेरो मनभरि सलबलाउन थाल्थे लगत्तै धेरैवटा सम्भावनाको टुङ्गोमा पुगिहाल्थें । कसैलाई म मेरो विश्वासको कसीमा कसरी राखूं, कसैलाई म बाहिरबाट कसरी चिनूँ ? सम्भव छ अभिमानको, मर्यादाको, लाजको भारले थिचेर बरी यस्तरी मौन बसेकी होली र सम्भव छ शिवराजको विश्वासी हुनुको नातामा ऊ यस्तरी बसेकी र अनि सम्भव छ एउटा बूढो रक्स्याहा सिपाहीको नीलोतुथोजस्तो ओठको स्पर्श पाएर आफैं घृणाको आगोमा जल्दै खरानी बनेर बसेकी होली । यी सबै सम्भव थिए र यी सबैको एउटै निचोड टुङ्गो म पाउँथें, बरी मलाई घृणा गर्दिरहिछ अर्थात् थालिछ । आफू र आफूलाई परेको स्थिति मैले निकै कठिन पाउन थालें । जीवन तीतो भइसकेको थियो बरीलाई देख्न नपाउनुमा एउट पीर, घाउको खाटामा आफूलाई विकृत र बीभत्स समर्थन गर्दै हिँड्नु अर्को पीर । मेरा दिन र रातहरू बेस्कन गह्रौं हुँदै आए । आफूलाई घस्रेर हिँडेको स्पष्ट अनुभव भइरहेको थियो ।

बरी सन्चो छैन, हुन्न र आजभोलि उसलाई सन्चो हुँदैन भनी ओहोरदोहोर चर्चा अब एउटा समस्याको रूपमा आइसकेको थियो मलाई मात्र होइन शिवलाई पनि । यो मैले उसको हावभावबाट प्रष्ट थाहा पाइरहेको थिएँ । अब बारबाट ढिलो जाने उसको रहर हुँदैन, ऊ बलजफ्ती ढिलो जान्छ, अब यी सब हुनु उसको छुट्कारा रहेन ऊ बाध्य भएर ढिलो फर्कन्छ । र म मनमनै सोच्थें अब त्यो वास्तविकताको काखैमा शिवराज छटपटिएको छ । अब ऊ भागेर भाग्न सक्तैन, बहाना गर्न सक्तैन । स्वीकार गर्नुपर्थ्यो मैले बरीसँगै शिवराजलाई पनि रोग लगाइदिएको थिएँ ।

एकपल्ट बारमा उसले निधार गाँठो पारेर भन्यो, “सुयोगजी ! के हुन्छ कुन्नि बरीलाई पटक्कै राम्रो भएन । तपाईं उसको कोठामा गएर एकपल्ट हेर्नुस् त ऊ कस्तरी दुब्लाएकी छ ! तपाईं तर्सिनुहुन्छ ।”

उसका निर्धा आँखाहरूमा विवशता पोखिएर आउन खोज्यो । यी वाक्यहरूले ठीक नयाँ करौंतीले कलेजो रेटेको जस्तो एउटा सहिनसक्नु पीडाको मलाई अनुभव भयो, सपनामा धताएझैँ मैले रक्सीको गिलास हातमा लिएर ‘हो’ मात्र भनें र केही बेर निहुरेर बसिहरें । म किटेर भन्न सक्छु शिवराज दिनदिनै दुब्लो भएर गइरहेको थियो र उसका निर्धा आँखाहरूमुनि अस्पष्ट बस्न लागेका नीला दोबहरूले प्रमाण दिइरहन्थे, ऊ कसरी बरीको सजीवताबिना जीवनहीन हुँदो रहेछ ।

यहाँ म होइन शिवराजको अवस्था दयनीय थियो । कहिलेकाहीं साथीहरूको माझमा बसी त्यसै हाँस्ने बहाना गर्दै जब शिवराज पीरले खुम्चिएका गालाका धर्साहरूमा आफूलाई पलायन गर्ने निरर्थक प्रयास गर्थ्यो, त्यसबेला शिवराजको हात समातेर मलाई भन्न मन लाग्यो ‘शिव ! तपाईं भाग्न सक्नुहुन्न, त्यो मीठो छुट्कारा हामी दुइटैको जीवनो वास्तविकता होइन, बरु आउनुहोस् स्वीकार गरौं ।’ तर यी अभिव्यक्तिको सट्टामा सधैं म उसलाई पेगमाथि पेग थपेर अधमरो बनाइदन्थें, सत्यको नजिकै पुग्न नसक्ने म निष्क्रिय मानिस, मबाट अरू केही हुन सक्तैनथ्यो । उसको गालाका जीवनहीन धर्साहरूमा हाँसिएको मरन्च्याँसे हाँसोमा मेरो निम्त सधैं एउटा मार्मिक अर्थ खुल्थ्यो, तर त्यो मानिस म हुन सकिनँ, जसले एउटा पर्दाअघि निर्विरोध आएर शिवलाई भन्न सक्थ्यो ‘मैले तिम्री बरीलाई तिम्रो विश्वासको विरुद्ध हत्या गरिदिइसकेको छु र तिम्रो विश्वासको विरुद्ध बरीले आफ्नो आस्थालाई चकनाचुर पारिसकेकी छ ।’

मलाई लाग्थ्यो यो बरी सन्चो नहुनुको एउटा चर्चा जसले कुहिरो भएर बरी र मलाई प्रत्यक्ष, शिवराजलाई अप्रत्यक्ष रूपले बेहेको छ शायद त्यो कहिले फाट्दैन र हामी कहिले एउटा पर्दा उघारेर एकअर्कालाई हेर्न सक्तैनौ । के हाम्रो अन्त पनि यसरी नै हुन्छ ? म झस्कन्थें र विचार गर्थे ‘शिवराज किन बरीलाई त्यस्तरी माया गर्छ ? के यो मायालाई मस्तिष्कबाट खोतलेर मिल्काउन सकिन्न ? हामी एकअर्काको म्याग्नेटको तानातानमा किन अड्न परेको छ ? हाम्रो अस्तित्व आ-आफ्नो अस्तित्वमाथि अडेर कायम रहन सक्दैन ? किन हामीलाई अरूको हुनुको चेतना भइरहन्छ, किन हामी सधैं दुःखी छौं ? सिथ्थै शिवराज बरीलाई माया गर्छ, कति निरर्थक छ उसको माया ? सट्टामा बरीले के दिन सकी र उसलाई ?’

एक दिन, दुई दिन, हप्ता र महिना त्यसै खुस्केर गयो । हामीमा कुनै प्रगति देखिएन । बरी बिरामी भइसकेकी छ, कारण नभएको बिरामी अर्थात् उसले कसैलाई केही भनिन । शिवको भनाइअनुसार मैले लख काटें ऊ बाँच्न खोज्दिरहिछ तर जीवनलाई हेला गरेर, जिउनुको विश्वासलाई लत्त्याएर । बरी खान्छे, बोल्छे, सुत्छे तर ऊ बिरामी छे । शिवराजले बरीको निम्ति कति उपायहरू गरिरहेको छ तर सबै निरर्थक सिद्ध भएका छन् । शिवराजको अठोट थियो बरीलाई जसरी हुन्छ निको तुल्याउने, सधैं झैँ उसको बैठकमा आउने, समय बेसमय कुरा गरिदिने । तर स्थिति शिवराजको इच्छाको पनि विपरीत गइरहेको थियो ।

अन्तमा शिवराजले निर्णय दियो, “सुयोगजी ! बरी अब मान्छे होलीजस्तो लागेन, मधेस लिएर जान्छु शायद हावापानीको केही असर पर्न सक्छ ।” त्यस बेलाको उसको आँखाको अभिव्यक्तिलाई साँच्चै रोएको भन्न सकिन्थ्यो । त्यही अभिव्यक्तिमा उसले फेरि भन्यो, “बरीलाई केही भइहाल्यो भने म बाँच्न सक्तिनँ, साँच्चै म आत्महत्या गरिदिनेछु ।”

बिजुलीको करेन्ट लागेजस्तो मेरो स्नायुकेन्द्रमा शिवराजका कामेका शब्दहरू थर्किएर गए, मैले उसलाई हेरें मात्र मानौं म एउटा पशु हुँ । म उसको मर्म बुझ्न सक्छु तर भाषा बुझ्न सक्तिनँ र मर्मले केही फर्काउन सक्छु तर भाषाले होइन ।

० ० ० ०

अबको ताली बरी जो मधेस जाने सम्भावनामा थिई त्यो बरी मेरो स्थितिअघि व्यङ्ग्य, उपहास, एक्लोपना र रित्तोपना भएर आइन । अब ऊ मधेस जानुका कुनै पीर छैन, यसकारण कि म एक कदम पनि धृष्ट हुन सकेँ भने उसलाई रोक्न सक्छु । अब म खास समस्याहरूबीच आफैं गाँठो पर्न थालें ।

बरीलाई केही भइहाल्यो भने शिवराजले आत्महत्या गर्नेछ, जब यो विचार मस्तिष्कमा दोहोरिन्थ्यो अनि म शब्दहीन पशुजस्तै शिवराजको अघि बसेर भुइँ कोतरिरहेको आफूलाई पाउँथें । जीवनभरि अपराधी र निकृष्ट रहेको मलाई बरीले कुनै दिन, कुनै पनि क्षण चिन्ने छैन, यो सम्झँदा आफूलाई एउटा धेरै जिउँदा लाशहरूलाई पचाइसकेको अँध्यारो इनारले आकाशतर्फ सम्झौताको निम्ति हेरिरहेको जस्तो पाउँथें । अझ सबैभन्दा मेरो विवश समस्या त्यही थियो अर्थात् कि कस्तो विवश र दयनीय अवस्थामा पुगेपछि म आवेगको शिकार हुन पुगें र त्यो जो बरीले अमानुषिक सम्झेकी होली मेरो उसप्रतिको कुनै अपराध होइन, पाप होइन । के बरीले कहिले यो रहस्यलाई थाहा पाउने छैन ? पीर लाग्थ्यो, यति त थाहा पाउनुपर्छ बरीले कि म कसरी उसको निम्ति मरेर हिंडेको छु।

नैसर्गिकताको यदि कहीं अस्तित्व भए त्यो त्यही क्षण हो, ईश्वरत्वको पनि कुनै अस्तित्व भए त्यो त्यही क्षणमा गएर समावेश हुनुपर्छ । मैले खुल्न पाउनुपर्छ । मभित्र विरोध भरिएर आयो र निर्णय गरें, म जान्छु स्वीकार गरिदिन्छु । म भन्नेछु बरीलाई ‘बरी ! मलाई एकक्षणको निम्ति बुझिदेऊ, कुनै पनि एउटा कोणबाट हेरिदेऊ, म सन्तोष दिनेछु । बिर्सिदेऊ मैले एकान्त पारेर तिमीलाई छोइदिएको छु, बिर्सिदेऊ । त्यो कुनै मनमा ज्ञान गाड्नुपर्ने घटना होइन, बिर्सिदेऊ हामीमा केही भएकै थिएन । जसरी अरूहरू प्रत्येक सजिलो कोणबाट जीवनका स्थितिहरूलाई लिइदिन्छन् तिमी पनि लिइदेऊ ।

सम्झिदेऊ कि लोग्नेमान्छे, स्वानीमान्छेलाई अतिक्रमण गर्छ, एकान्त पाउनु हुँदैन मौका छोप्छ र मलाई पनि त्यति मात्रै ठानी त्यही सस्तो संस्कारमा मेरो मार्मिक कथालाई गाभिदेऊ, गाभिदेऊ म सन्तोष लिनेछु । कि क्षमा गरिदेऊ मेरो धृष्टतालाई, कि शिवसँगै खुलस्त भएर मलाई अभिशाप देऊ चाहे सास्ती, म स्वीकार गर्न तयार छु । तर बरी ! यो तुवाँलोले फाट्नैपर्छ, यो अन्धकारबाट हामी उन्मुक्त हुनैपर्छ । म अवश्य भन्छु, अवश्य भन्छु, फूलहरू क्रमशः भर्न लागेका थिए; करबलले हाँगासँगको आफ्नो मियादलाई पूरा गर्दै । भर्खर पानी परेर उम्रेको दिनको बिहानी एउटा सफा मनजस्तै आफैंबाट सन्तुष्ट थियो ।

त्यो घर त्यस्तै थियो, त्यो चौर त्यस्तै, ती प्राणघाती सुनगाभाका फूलहरू त्यसरी नै हावामा हल्लिरहेका थिए । सम्झना आयो यही एक चोक्टा जमिनमाथि एउटा अनौठो चित्रकलाजस्तै बिहान धूवाँहरूको माझमा बरीको सुनौलो टाउको देखेको थिएँ, कस्तो जीवनले पूर्ण थियो त्यो दिनको उसप्रतिको रहर र आज कस्तो विवशता हो यो ! बाहिर कोही थिएन, म अन्तिम निर्णयमा पाउन अन्तिम आश्रयको, उही पनि विश्वासमा होइन आशामा आफ्ना बाँच्ने दिनहरू टेकाउन गइरहेको थिएँ ।

मूलढोकामा शिवराजकी भान्सेबाहुनी के गर्न लागेकी थिई कुन्नि, मलाई देख्नासाथ झसङ्ग हुँदै भनी, “काजी । बरी मैयाँको आज बिहान स्वर्गे भयो ।”

त्यसपछि आँसु र किल्किलेको गाँठोसँग शब्द पचाउँदै उसले के-के भनी अनि मैले टाढा भन्ज्याङबाट थर्किंदै आएका जस्तै ती शब्दहरूका सारांश यति बुझें, यति नै सुनें ‘मध्यरातमा बरी मुटुको ढुकढुकी बढेर सुस्त भएकी थिई, कोही डाक्टरहरू समयमा नपाउँदा शिवराजले उसलाई अस्पताल लगेको थियो र आज बिहान उसको स्वर्गे भयो ।’

एकछिन, केवल एकैछिन मलाई आफ्नो गति रोकिएजस्तो लाग्यो । एकछिन मैले केही सोच्न सकिनँ, मस्तिष्क सम्पूर्ण रित्तो भइदियो । स्वाभाविक भइसकेपछि सर्वप्रथम सम्झें सकमबरीको अस्तित्व अब यो संसारमा छैन, डरलाग्दो सत्य । सकमबरीको मृत्यु भइसकेको छ, कठिन वास्तविकता । त्यो अपरिमित दुःखको जड अस्तित्व, जसलाई हटाएर हटाउन सकिन्न, जसलाई अनेक अलङ्कारहरूले सिंगार्न सकिन्न र जसलाई आदर्श भावनाहरूले छोप्न सकिन्न । बरीको मृत्यु एउटा विश्वास, एउटा सत्य । म रन्थनिंदै सुनगाभाहरू झुन्ड्याइएका पर्खालतिर गएँ । कलिला प्याजी फूलहरू हावामा हल्लिरहेको थिए, एउटा चुरुट सल्काएपछि विचार गर्न थालें, ममा अब कुनै समस्या छैन, अब धृष्ट हुनुको मेरो कुनै अर्थ छैन, अब ममा कुनै छटपटी र उकुसमुकुस छैन । मैले सकमबरीलाई मारें । मैले सकमबरीलाई दिउँसै बलात्कार गरें ।

बरी मेरो सत्य प्रेमको आवेगलाई एउटा बलात्कार सिद्ध गरेर मरेकी छ । मेरो इतिहास यस्तै छ । मनमनै भन्न थालें यो बलात्कारलाई प्रेमको उद्वेग मान्न सारा संसार त के, बरी ! म आफैं पनि तयार छैनँ । यस दुःखद जीवनको अन्त मृत्यु हो र त्यसपछि हाम्रा भावनाहरूको कुनै पनि अस्तित्व छैन, हामी एक-अर्कामा स्पष्ट हुन सकेनौं र कहिल्यै सक्तैनौं पनि । यस जीवनको पछि एउटा महाशून्य छ, अब केही पनि चिताउन्न, सब निरर्थक छन् । तिमी एउटा अन्धकारमा निसास्सिएर मर्यौ र कुन दिन म पनि मर्छु, यही हो तिम्रो र मेरो जीवनको मूल्य ।

मेरी सकमबरी ! एक दिन खूब फूर्ति लगाएर भन्थ्यौ कि जीवघाती सुनगाभाको जस्तो तन्तु राख्नुपर्छ, खोइ आज तिमीले के गयौ ? बरु राखेकी छु भन्ने विश्वासमा तिमीले मलाई मारेकी भए हुने । मलाई किन मार्न सकिनौ ? त्यो पनि कत्रो आइरोनी थियो तिम्रो र मेरो जीवनको । आज त तिम्रा यी सुनगाभाका पातहरू मेरो आँखामा, ओठओठमा टाँसेर लगूँजस्तो लाग्छ । निस्सार जन्मेकी तिमी, तिमीले मलाई पनि निस्सार छोडिराख्यौ ।

अब तिमी शिवलाई आत्महत्या गर्न बाध्य गराउने भयौ । मेरी सकमबरी ! अब मलाई शरीरभरि खोपेर हिंड्न मन लागेको छ, जीवन असफलता हो, यो जीवन दुर्भाग्य हो, मानिस यसै पनि दुःखी छ, उसै पनि दुःखी छ, सधैंको रित्तो हात, रित्तो मन फर्कन अभ्यस्त मान्छे म रित्तै फर्कें । शिरीषका रित्तिएका हाँगाहरू आफ्नो रित्तोपनालाई स्वीकार गरेर उभिएका थिए । धूवाँको गुजुल्टोभित्र एउटा सुनौलो टाउको, दुई निकोटिनले पहेंलिएका औंलाहरू सजीव झैं मेरो अघिअघि गइरहेका थिए । एउटा कार्टुन शरीर आफ्नो सानो गर्धन देखाएर हिंडिरहेको र म कैला रौंहरूलाई खेलाउने रहरसँग एउटा सिङ्गो मानिसको सम्पूर्ण मानसिकता हराएर, नपाएर फर्किरहेको थिएँ । मेरा क्षणहरू हुनसक्छ घस्रिरहेका थिए तर छिटो-छिटो म हिंडिरहें ।

० ० ० ०

यो त्यस्तै दिन त्यस्तै रात हो, यो त्यही बार हो र यो त्यही शिवराज हो । शिवराजले आत्महत्या गरेन व्यवस्थालाई स्वीकार गरेको छ, ऊ निरर्थक भाग्ने प्रयास गर्छ तर उसलाई भागेको जस्तो लाग्दैन, यसो भनूँ, उसले भाग्ने ठाउँ पाउँदैन । मानिसमा माया र भावनाको हत्या भइसकेपछि मानिस बाँच्छ र मानिस एउटा मेशिनभन्दा बढी केही होइन, यही सत्यलाई हामी शिव र म दुवैले आफैँमा प्रमाणित गरिरहेका छौं । बरी एउटा अमूल्यहीन मृत्यु मरेकी छ र शिवराज र म सारहीन जीवन बिताइरहेका छौं । अब शिवराजको भाग्नुको अर्थ छ उसलाई अब छुटकाराले होइन वास्तविकताले अँगालेको छ र म मैले वास्तविकताहरूलाई पचाइसकेको छु र अहिले सन्तुष्टिको एउटा परिधि खिँच्न सकेको छु । शिव र मेरो बीच अझ त्यो पर्दा बाक्लिएर बसेको छ, तर म खोल्न चाहन्नँ किनभने अब यसको अर्थ छैन ।

कहिलेकाहीँ बरीको प्रसङ्ग शिवराज आफैँले उठाउँछ र भन्छ, “सुयोगजी ! सुन्नुभो, बरीलाई आज मैले सपनामा देखेको थिएँ, मलाई किनकिन बरी मरेकी जस्तो लाग्दैन ।” त्यसपछि ऊ एक गिलास एकै सासमा उडाइदिन्छ । एउटा शब्दहीन पशुको विवशता ममा यद्यपि छँदैछ तर त्यस विवशतालाई अब परिभाषा लगाए आफैंलाई अमिल्याउनुको पनि कुनै अर्थ छैन । यसो भनूँ, प्रत्येक मेरा भावनाहरू अब सबै अर्थहीन भइसकेका छन् । शिवराज यो जीवनको व्यवस्थामा राम्रै व्यवस्थित भइसकेको छ तर उसलाई यसको चेनता छैन । म सचेत छु । अब म बरीको सम्झनालाई हेलै पचाउन सक्छु ।

गिलासभित्र दुइटा गहिरा काला आँखाहरू देख्छु, एउटा मुडुली टाउको देख्छु, पिइदिन्छु र सन्तुष्ट हुन्छु । मेरा आफ्ना औंलाहरू निकोटिनले पहेँलिसकेका छन् । ती सधैं म हेरिरहन्छु र सन्तुष्ट हुन्छु । बरीको अस्तित्व छैन र सम्झन्छु, यहाँ प्रेमको पनि अस्तित्व छैन । एउटा निस्सार संसारभित्र म बाँचिरहेको छु र सधैँ स्वीकार गर्छु म एउटा महाशून्यभित्र बाँचिरहेको छु ।